نرمی کشکک زانو یا کندرومالاسی پاتلا (آسیب ناشی از استفاده بیش از حد از زانو) و آرتریت دو مورد از شایع‌ترین علل درد زانو هنگام بالا رفتن از پله‌ها است. آسیب رباط یا وضعیتی به نام سندرم درد کشکک رانی نیز می‌تواند علت این درد باشد. هر یك از این علل می‌توانند یک کار به ظاهر پیش پا افتاده مانند بالا رفتن از پله‌ها را به کاری دشوار و سخت تبدیل نمایند و در عین حال مشکلات دیگری را نیز برای شخص ایجاد کنند. در این محتوا سعی شده است تا به علل زانو درد در هنگام بالا رفتن از پله‌ها و علائم آنها پرداخته شود و در ادامه افرادی که بیشتر در معرض خطر این نوع زانو درد هستند، نحوه تشخیص و درمان آنها بررسی شده است.
نرمی کشکک زانو یا کندرومالاسی پاتلا
نرمی کشکک زانو که «زانوی دونده» نیز نامیده میشود، زمانی اتفاق می‌افتد که غضروف صاف و لغزنده پشت کاسه زانو (کشکک زانو)، شروع به تجزیه شدن و شکستن می‌کند. هنگامی که زانو سالم باشد، با خم و راست شدن زانو، کاسه زانو در شیاری در پایین استخوان ساق پا (شیار فمورال) به بالا و پایین حركت می‌كند. اما در افراد مبتلا به نرمی کشکک زانو یا زانوی دونده، هنگام حرکت کشکک، مالش و اصطکاک بیشتری رخ می‌دهد. اصطکاک اضافی به دلیل تحلیل یا شكستن غضروف می‌باشد و می‌تواند مفصل زانو را تحریک کند.
علائم زانوی دونده
یکی از نشانه‌های آشكار زانوی دونده، درد مبهم و دردناک در ناحیه پشت كاسه زانو است. همچنین این عارضه می‌تواند باعث درد در زیر، داخل یا خارج کشکک زانو شود. شکایت اولیه افراد مبتلا به این عارضه، درد هنگام انجام برخی فعالیت‌های خاص زیر است:
- بالا رفتن از پله‌ها
- چمباتمه زدن
- پیاده‌روی در سراشیبی
- دویدن
- برخاستن پس از نشستن‌های طولانی.
علل و عوامل خطر
چندین عامل خطر مختلف می‌تواند احتمال ابتلا به زانوی دونده را افزایش دهد. عوامل خطر شامل:
- داشتن اضافه وزن
- اشخاصی که توده عضلانی کمتری دارند.
- کسانی که قبلاً آسیب یا جراحت زانو داشته‌اند.
- نرمی کشکک زانو بیشتر در اشخاصی که در ورزش‌های استقامتی مانند دویدن یا دوچرخه‌سواری شرکت می‌کنند، رخ می‌دهد. در این عارضه، عدم تعادل عضلانی باعث قرار گرفتن نادرست کشکک در شیار استخوان ران میشود، در نتیجه اصطکاک و تحریکات مکرر در زانو اتفاق می‌افتد.
آرتروز
با پیشرفت تجزيه غضروف، فضای بين استخوانهای زانو کاهش می‌یابند. وقتی كه تجزیه غضروف رخ می‌دهد، آسیب به یک یا چند استخوانهای زانو اتفاق مي‌افتد که آرتریت نامیده میشود. اگرچه انواع مختلفی از این بیماری وجود دارد، اما رايج‌ترین نوع آن، آرتروز(OA) است که به شکل ساییدگی و پارگی در مفصل زانو است.
علائم آرتریت
در بیماری نرمی کشکک زانو و آرتریت، بالا رفتن از پله‌ها، راه رفتن و چمباتمه زدن بسیار دردناک است. با این وجود، چندین نشانه دیگر می‌تواند در تشخیص این دو بیماری به شما کمک کند.
علائم استئوآرتریت زانو عبارتند از:
- زانو درد
- سفتی
- تورم
- کاهش تحرک
- زانویی که پرش دارد یا قفل میشود.
اين بيماري زانو معمولا در افراد میانسال و مسن اتفاق می‌افتد. علاوه بر این، سفتی و تورم زانو در اوايل صبح و بعد از نشستن‌های طولانی مدت بيشتر رخ می‌دهد و این سفتی می‌تواند چند قدم ابتدای روز را دشوار کند.
چه کسانی به آرتروز مبتلا می شوند؟
هر کسی می‌تواند به آرتریت مبتلا شود، اما چندین عامل مختلف، افراد را در معرض خطر بیماری آرتروز قرار می‌دهد. این موارد شامل:
- اضافه وزن
- آسیب قبلی زانو
- ورزش و فعالیت‌هایی که فشار مکرری را روی مفصل زانو وارد می‌کنند.
- زنان
- ژنتیک
آسیب های رباط
چهار رباط مختلف در زانو وجود دارد که امكان دارد، صدمه ببینند. رباط ها شامل:
- رباط صلیبی قدامی (ACL): موجب چرخش زانو میشود و حرکت ساق پا به سمت جلو را کنترل می‌کند.
- رباط متقاطع خلفی (PCL): نقش آن کنترل حرکت رو به عقب ساق پا است.
- رباط جانبی داخلی (MCL): نقش آن حمایت كننده بخش داخل زانو می‌باشد.
- رباط جانبی خارجی (LCL): حمایت كننده بخش خارجی زانو است.
علائم آسیب رباط
آسیب‌های رباط موجب درد در زانو هنگام بالا رفتن از پله‌ها میشود. تشخیص و تفاوت بین آسیب رباط و آسیب‌های دیگر زانو دشوار هستند. اغلب علائم آسیب‌های رباط بلافاصله پس از حادثه مانند آسیب ورزشی یا تصادف رانندگی بروز می‌كنند. در صورت داشتن علائم زیر به پزشک مراجعه نمایید:
- تورم
- صدای ناگهانی در زانو
- محدوده حرکتی محدود
- خالی شدن زانو هنگامی كه وزن‌تان را روی آن قرار می‌دهید.
علت آسیب های رباط چیست؟
آسیب‌های رباط اغلب به دنبال ضربه یا چرخش ناگهانی زانو رخ می‌دهند. علت آنها ممكن است موارد زیر باشد:
- ورزش‌های خاصی مانند بسکتبال، هاکی، اسکی یا ژیمناستیک
- پوشیدن کفشهای نامناسب و غیر استاندارد
- زنان
- ضربه ناگهانی مانند تصادف رانندگی
سندرم درد کشکک رانی یا سندرم درد پاتلوفمورال
سندرم درد کشکک رانی دردی مبهم است که در اطراف کاسه زانو رخ می‌دهد.
علائم سندرم درد پاتلوفمورال
سندرم درد کشکک رانی در زمان فعالیت یا پس از نشستن‌های طولانی با زانوهای خمیده ایجاد میشود. احتمال دارد این علائم را نیز تجربه کنید:
- بی ثباتی زانو
- حساسیت به لمس زانو
- زمانی که زانویتان را حرکت می‌دهید، احساس ساییدن یا قفل شدن در کاسه زانو را دارید.
این علائم شبیه برخی از علل زانو درد است. به همین دلیل مهم است برای تشخیص نوع بیماری زانو حتما بایستی به پزشك متخصص مراجعه کنید.
علل سندرم درد کشکک رانی
سندرم درد کشکک رانی به دلیل استفاده بیش از حد از زانو یا تکنیک نادرست در زمان ورزش اتفاق می‌افتد. همچنین به دلایل زیر نیز رخ دهد:
- الگوی راه رفتن یا دویدن خاص
- نقصی که موجب بالا رفتن غیر طبیعی کاسه زانو میشود.
- پوشیدن کفشهای نامناسب
- ضعف عضلات ران
- سفتی زردپی پشت زانو یا تاندون آشیل
- آسیب و جراحت
تشخیص
زمانی که برای زانو دردی که هنگام بالا رفتن از پله‌ها ایجاد میشود، به پزشک مراجعه می‌کنید، معاینه فیزیکی اولین روش تشخيص نوع بيماري است. علاوه بر این، پزشك سابقه‌ی پزشکی و تمام علائم بیماری را بررسی می‌كند.
تصویربرداری از زانو مرحله بعدی تشخیص است اما نوع ارزیابی بیماری بستگی به تشخیصی است که پزشک مشکوک آن شده است.
- ارزیابی آرتروز: معمولا برای تجسم فضای بین استخوانها در مفصل زانو عکسبرداری با اشعه ایکس انجام میشود. همچنین اشعه ایکس به پزشك كمك می‌كند تا اگر آسیبی به استخوان وارد شده باشد، ببیند.
- ارزیابی نرمی کشکک زانو: از آنجایی که آسیب غضروف در عکسبرداری با اشعه ایکس قابل مشاهده نیست، معمولاً تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) لازم است.
- ارزیابی آسیب رباط: از دستگاه اولتراسوند استفاده میشود تا به كمك امواج صوتی پزشک بتواند ساختارهای داخل زانو را ببیند. همچنین پزشك ممکن است برای رد سایر علل زانو درد یا تعیین میزان آسیب، به تصویربرداری اشعه ایکس یا ام آر آی نیاز داشته باشد.
- ارزیابی سندرم درد کشکک رانی: اگرچه سندرم درد کشکک رانی معمولاً بر اساس تاریخچه پزشکی و معاینه فیزیکی بیمار تشخیص داده میشود، اما برای تشخیص میزان آسیب زانو از رادیوگرافی(عکسبرداری با اشعه ایکس) انجام میشود.
درمان
اكثر صدمات زانو را می‌توان در مراحل اولیه با روشهای محافظه کارانه به خوبی مدیریت کرد، به خصوص زمانی که نشانه‌ها خفیف تا متوسط باشند. پیشنهادات زیر به کاهش درد در هنگام بالا رفتن از پله‌ها می‌تواند کمک کند.
نرمی کشکک زانو
نرمی کشکک زانو یا زانوی دونده در اشخاصی که در ورزش‌های تکراری مانند دویدن شرکت می‌کنند، متداول است. زانوی دونده اغلب با استراحت و فیزیوتراپی قابل درمان است. علاوه بر این، درمان‌های زیر ممکن است به این عارضه کمک کند:
- یخ درمانی
- داروهای مسکن بدون نسخه (OTC) یا با نسخه
- کاهش وزن
- كفش‌های خودتان را عوض کنید.
- فیزیوتراپی موجب تقويت و انعطاف پذیری در عضلات پاها میشود. علاوه بر این، فیزیوتراپی منجر به کاهش نیروهای وارد شده به زانو و بهبود حركت كاسه زانو میشود. همچنین متخصص درمان ممكن است برای کاهش درد زانو، از شما بخواهد ورزش‌های دویدن یا دوچرخه سواری را تغییر دهید.
آرتروز
شبیه زانوی دونده، می‌توانید درد آرتریت را با اصل RICE (استراحت، یخ درمانی، بستن با باندهای الاستیک، قرار دادن قسمت آسیب دیده بالاتر از سطح قلب) بهبود بخشید. علاوه بر این، موارد زیر برای آرتریت زانو ممكن است مفید باشد:
- داروهای ضد درد OTC
- فعال ماندن
- فیزیوتراپی
- كف طبی در کفش
- حفظ وزن سالم بدن
استراحت در رختخواب یا سبک زندگی کم تحرک به ندرت راه حل موثری برای بیماری آرتریت است. درعوض دوچرخه ثابت با حداقل مقاومت یا پیاده روی کوتاه مدت گزینه بهتری است. این فعالیت‌ها به شل شدن زانوی سفت و بهبود درد کمک می‌کند. فیزیوتراپی عضلات پشتیبان لگن و زانو را تقویت می‌کند و در انعطاف پذیری کلی بدن تاثير می‌گذارد. شوربختانه در برخی موارد، درمان محافظه کارانه در تسکین علائم موثر نیستند، در این صورت جراحی لازم است. جراحی برای آرتریت زانو شامل تعویض جزئی یا کامل زانو می‌باشد و درمان سرپایی پس از جراحی ضروری است.
مطالعه مطلب درمان آرتروز زانو و مفاصل با سلول بنیادی مزانشیمال توصیه میشود.
آسیب های رباط
آسیب رباط زانو را می‌توان در خانه با اصل RICE مدیریت كرد.
- استراحت ( Rest)
- یخ درمانی( Ice)
- استفاده از پوشش فشرده سازی با باند یا زانوبند ( compression )
- بالا بردن زانو (قرار دادن قسمت آسیب دیده بالاتر از سطح قلب) (elevation)
- مصرف داروهای بدون نسخه مانند داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی
تمرینات تقویتی زانو ممکن است در دوران نقاهت مفید باشند. بایستی در حین فعالیت از زانوبند استفاده کنید. همچنین بایستی فعالیت‌هایی که به زانو فشار وارد می‌شوند را كم کنید. با این وجود برخی از آسیب‌های رباط نیاز به جراحی دارند.
سندرم درد کشکک رانی
بخش عمده‌ي درمان سندرم پاتلوفمورال استراحت مي‌باشد. در سندرم درد کشکک رانی تا زمان كاهش درد، بایستی از انجام فعالیت‌های شدید خودداری کنید. درمان اضافی برای درد کشکک رانی شامل مدیریت درد و اصلRICE و تمرینات تقویتی مي‌باشد.
- زانو را بالا نگه دارید و یخ درمانی کنید.
- داروهای بدون نسخه مانند داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی را مصرف کنید.
- زانو بند استفاده کنید.
- تمرینات کششی و تقویتی زانو را انجام دهید.
- · کفش طبی بپوشید.
جلوگیری زانو درد هنگام بالا رفتن از پله‌ها
اكثر علل زانو درد هنگام بالا رفتن از پله‌ها را می توان با موارد زیر جلوگیری کرد:
- کاهش وزن، در صورت داشتن اضافه وزن یا چاقی
- بستن زانوبند در صورتی که زمان زیادی را صرف خم كردن زانو سپری می‌کنید.
- انتخاب کفش مناسب و استفاده از كف طبی
- نگه داشتن عضلات پاها در فرم مناسب: روی تمریناتی تمرکز کنید که زردپی طرفین حفره پشت زانو، عضله چهارسر ران و عضله رباینده ران / عضله کشنده را تقویت می‌کند. اگر در معرض خطر ابتلا به آرتریت هستید، فعالیت‌های کم تنش را انتخاب کنید. حتما از تکنیک‌های مناسب استفاده نمایید.
- قبل از تمرین بدن‌تان را گرم کنید و بعد از آن سرد کنید.
جمع بندی
زانوی دونده و آرتریت بيشترين علت زانو درد هنگام بالا رفتن از پله‌ها است. همچنین زانو درد ممكن است ناشی از آسیب رباط یا وضعیتی به نام سندرم پاتلوفمورال باشد. پزشك متخصص این عارضه‌ها را از طریق روشهای تصویربرداری مانند اشعه ایکس و MRI تشخیص می‌دهد. درمان بسته به علت بیماری، کمی متفاوت است، اما معمولاً استراحت، یخ درمانی و فیزیوتراپی به تسكين همه‌ي علل زانو درد کمک می‌کند.
