وقتی که بافت عضلانی اطراف عصب، فشار مضاعفی به رشته عصبی وارد کند، رادیکولوپاتی یا عصب فشرده رخ می‌دهد. فشردگی عصب، عملکرد صحیح نورون‌های عصبی را مختل می‌کند. همچنین، نقاطی که بیشتر در خطر این عارضه هستند عبارتند از: اعصاب نخاعی و اعصاب محیطی در اندام‌های بدن.
عصب فشرده، معمولاً با علائمی مثل: درد، سوزن سوزن شدن، بی‌حسی و یا ضعف در اندام آسیب‌دیده، نمایان میشود. همینطور، احتمال بروز این علائم در هر نقطه‌ای از بدن وجود دارد. به عنوان مثال: فشرده شدن عصب در قسمت پایین کمر، می‌تواند درد ناحیه باسن و پا را به همراه داشته باشد.
در ادامه مقاله، به بررسی علائم، علت و نحوه تشخیص رادیکولوپاتی می‌پردازیم. همچنین، در مورد گزینه‌های درمان و عوارض احتمالی آن صحبت خواهیم کرد.
علائم فشردگی یا گرفتگی عصب
سیستم عصبی در سراسر پوست و اندام‌های داخلی بدن، وظیفه درک احساسات لامسه و درد را بر عهده دارد. همچنین، پیام‌های ارتباطی را به شکلی دقیق انتقال می‌دهند تا اندام‌های مختلف بدرستی عمل کنند. با این حال، گاهی اوقات به دلایلی مانند فشردگی عصب، عملکرد سیستم عصبی مختل میشود. مهمترین علائم این اختلال که ممکن است به صورت مجزا و یا همزمان مشاهده شوند، عبارتند از:
- احساس سوزش در بافت عضلانی
- احساس سوزن سوزن شدن(گِز گِز)
- درد عصبی(که منشأ دیگری نداشته باشه)
- درد ناحیه‌ای که ظاهراً ارتباطی ندارد. (مثلاً: فشردگی عصب گردن، ممکن است درد ناحیه آرنج یا بازو را ایجاد کند)
- بی حسی در قسمتی از پوست
- خواب رفتگی دست و پا
- کاهش حس لامسه در پوست(درد، سرما، گرما و غیره)
- ضعف عضلانی در محل آسیب
ضمناً، علائم رادیکولوپاتی معمولاً به تدریج ظاهر می‌شوند و ممکن است خود به خود از بین بروند. همچنین شدت این علائم، به وضعیت فیزیکی شما بستگی دارد.
اختلال در عملکردهای حرکتی بیمار
گاهی اوقات، عصب فشرده می‌تواند تأثیرات ناخوشایندی بر عملکردهای حرکتی بدن داشته باشد. این مسئله، معمولاً با فشردگی عصب پایین کمر اتفاق می‌افتد.
برخی از عملکردهای فیزیکی که در اثر رادیکولوپاتی مختل می‌شوند:
- کنترل مثانه(ادرار)
- کنترل روده(مدفوع)
- توان جنسی
فشردگی عصب، چگونه بر کل بدن تأثیر می‌گذارد؟
معمولاً، عصب فشرده با علائم خفیف یا شدید، در یک قسمت از بدن ظاهر میشود. با این حال، ممکن است بیش از یک نقطه از بدن را تحت تأثیر خودش قرار دهد که در این صورت، احساس درد و ضعف در نواحی بیشتری از بدن بروز می‌کند.
رادیکولوپاتی، اکثراً در ناحیه گردن و قسمت پایینی کمر اتفاق می‌افتد و سیستم عصبی متصل در نقاط مختلف را تحت تأثیر قرار می‌دهد. به عنوان مثال، فشردگی عصب پایین کمر می‌تواند به احساس درد و سوزش در عضلات پا منجر شود. همینطور، گرفتگی عصب گردن باعث بروز ناراحتی در شانه‌ها و دست‌ها میشود.
علل بیماری رادیکولوپاتی چیست؟
با التهاب بافت عضلانی در اطراف رشته عصبی، احتمال بروز رادیکولوپاتی افزایش می‌یابد. در واقع، التهاب عضله باعث افزایش تراکم موضعی شده و در نتیجه فشار بیشتری به رشته عصبی وارد میشود. علاوه بر این، آسیب‌های تروماتیک جسمانی(مانند: تصادفات، ضربات ناگهانی و آسیب‌های ورزشی) نیز می‌توانند استخوان‌ها، غضروف‌ها و بافت نرم اطراف عصب را تخریب کرده و فشردگی عصب ایجاد کنند.
در مجموع، طیف گسترده‌ای از عوامل گوناگون برای عصب فشرده وجود دارند. مانند:
- بیماری دژنراتیو مفصل یا آرتروز
- روماتیسم مفصلی
- انجام حرکات تکراری و استفاده مداوم از اندام‌های بدن
- ضربه و صدمه به گردن، کمر، بازوها یا پاها
- شکستگی استخوان
- سوختگی
- بارداری
- افزایش وزن و چاقی
- کم کاری تیروئید
- تومورها و سرطان
اعصاب نخاعی بدن(از مغز سر شروع شده)، با عبور از سوراخ‌های بین مهره‌ای(کانال نخاعی) در گردن و ستون فقرات، به اندام‌های دست و پا می‌رسند. یکی از نقاط رایج و مستعد برای ایجاد فشردگی عصب، همین کانال نخاعی بین مهره‌ای می‌باشد. به عبارتی دقیق‌تر، رادیکولوپاتی معمولاً در نقطه‌ای که عصب نخاعی از کانال مهره‌ای خارج میشود، ایجاد میشود.
از آنجا که شبکه تارهای عصبی در سراسر بدن ما وجود دارند، گرفتگی عصب ممکن است در اندام‌های مختلف ایجاد گردد. مثلاً: سندرم تونل کارپال، گرفتگی عصب اولنار، و سندرم تونل کوبیتال، نمونه‌هایی از این عارضه عصبی هستند.
روشهای تشخیص
تشخیص عصب فشرده، در ابتدا با شرح حا بیمار و معاینات پزشکی آغاز میشود. این معاینات، شامل: ارزیابی حس عصبی و عکس‌العمل حرکتی در اندام‌ها میشود. همچنین، پزشک معالج به بررسی سوابق پرونده پزشکی و فعالیت‌های روزمره بیمار می‌پردازد. در حقیقت عصب فشرده، در ناحیه‌ای از پوست که توسط یک ریشه عصب نخاعی احساس میشود، اختلال به وجود می‌آورد.
ارزیابی علائم
برخی از عصب‌ها به دلیل محل قرارگیری و موضعی که در بدن ما دارند، بیشتر در معرض رادیکولوپاتی هستند. پزشک معالج با بررسی حس عصبی، درد و لامسه در این نقاط حساس، به تشخیص دقیق بیماری می‌پردازد. در جدول زیر، مهمترین عصب‌ها و محل قرارگیری آن‌ها در بدن را فهرست کرده‌ایم:
| عصب(ها) | محل قرارگیری عصب | علائم فشردگی عصب |
| Cervical nerve roots | قسمت فوقانی ستون فقرات | سردرد، تغییرات حسی، ضعف در شانه‌ها، بازو و یا دست. |
| Formal | از باسن تا زانو | ضعف و یا تغییرات حسی در ران پا. |
| Lateral femoral cutaneous | از روی لگن تا جلوی ران | درد ناحیه جلویی و بیرونی ران (نام علمی این وضعیت مرالژیا پارستتیکا است). |
| Median | از میانه بازو تا مچ دست | کاهش حس در کف دست، انگشت شست و دو انگشت کناری آن. (نام علمی: سندرم تونل کارپال) |
| Peroneal | اطراف ساق پا | احساس ضعف در پا |
| Plantar | در پاها | احساس سوزن و سوزن شدن در کف پا |
| Radial | سمت داخلی ساعد بازو و دست (به سمت شست) | درد پشت دست |
| Sciatic | کمر، لگن، باسن، پاها (یک عصب بزرگ که از اعصاب نخاعی در ناحیه لومبوساکرال تشکیل شده است) | احساس درد و ضعف در پا، اختلال عملکرد روده و مثانه (از فشردگی این عصب، با عنوان سیاتیک یاد میشود) |
| Tibial | در امتداد ساق پا(استخوان درشت نی) از زانو تا مچ پا | احساس درد پشت ساق پا |
| Ulnar | سمت داخلی آرنج | تغییرات حسی در امتداد انگشت کوچک، نصفی از کف دست و مچ دست |
تست‌های تشخیصی گرفتگی عصب
خوشبختانه، آزمایشات مختلفی برای بررسی عصب فشرده وجود دارند که از طریق آن‌ها می‌توان به موارد زیر دست یافت: تشخیص محل دقیق عصب فشرده، ارزیابی میزان آسیب عصبی و تعیین مشکلات ساختاری در صورت وجود دارد. مثلاً، آزمایش‌های الکترومیوگرافی (EMG) و مطالعه کنترل عصبی (NCV). تیم پزشکی با استفاده از سوزن‌های مخصوص و شوک الکتریکی، وجود آسیب عصبی و شدت آن را بررسی می‌کند. در انجام این آزمایشات اصلاً نگران نباشید! چونکه در مدت زمان کوتاه و بدون درد انجام می‌گیرند.
روش دیگر برای تشخیص رادیکولوپاتی، مطالعات تصویربرداری می‌باشد. مانند: عکسبرداری با اشعه ایکس یا MRI از ستون فقرات بیمار. این تصویربرداری‌ها می‌توانند در تشخیص شکستگی‌های استخوان، آسیب‌های مفصلی یا وجود تومورها مفید باشند.
تشخیص افتراقی عصب فشرده
فشردگی عصب، عموماً برای درد نواحی گردن، بازو و پا در نظر گرفته میشود. با این وجود، ممکن است تمامی دردها، فشردگی، انقباض و یا کشش عصب، همواره ناشی از یک عصب فشرده نباشند. (روش تشخیص افتراقی در علم پزشکی برای همین است که علائم مشابه بیماری‌ها با یکدیگر اشتباه گرفته نشوند)
برخی از مواردی که ممکن است علائم مشابه و یا مشترکی با عصب فشرده داشته باشند عبارتند از:
- گرفتگی عضلات
- نوروپاتی محیطی(به طور خلاصه: ارسال یا عدم ارسال سیگنال درد بدون هیچ دلیلی)
- آسیب‌های تروماتیک عصب یا عضلات
- مولتیپل اسکلروزیس(بیماری ام اس)
در نهایت، نتایج آزمایش‌ها و معاینات مختلف از اشتباهات تشخیصی جلوگیری کرده و کمک می‌کنند تا درمان مناسب برای عصب فشرده انجام شود.
رویکردهای درمان رادیکولوپاتی
به طور کلی، استراتژی‌های مختلف برای درمان عصب فشرده، بر روی کنترل و کاهش علائم بیماری تمرکز دارند. همچنین برای دستیابی به نتایج بهتر، بایستی از ترکیب چند روش با یکدیگر بهره برد. برخی از رویکردهای مؤثر در این زمینه عبارتند از:
- سبک زندگی متعادل: از فعالیت‌هایی که باعث تشدید علائم عصب فشرده میشود، به شدت پرهیز کنید! مثلاً ممکن است بیمار به دلیل حرکات تکراری و فعالیت‌های مداوم دست، دچار سندرم تونل کارپال شده باشد. در این وضعیت، می‌توان علائم خفیف این بیماری را با استراحت دادن به دست و بازو و یا استفاده از بریس ارتوپدی، موقتاً تسکین داد.
اگر فشردگی عصب به دلیل افزایش وزن باشد، ممکن است علائم بیماری به کمک کاهش وزن، بهبود یابد.
توجه داشته باشید که رادیکولوپاتی مرتبط با شرایط بارداری، معمولاً پس از زایمان تسکین می یابد.
- داروها: یکی از داروهای غیراستروئیدی که برای کاهش التهاب و تسکین درد عصب فشرده مفید است، ایبوپروفن می‌باشد. همچنین، استروئیدهایی هستند که به صورت خوراکی و یا تزریقی، مصرف می‌شوند. (با تجویز پزشک متخصص)
- فیزیوتراپی: این روش، یکی از استراتژی‌های اولیه و تأثیرگذار برای کنترل یا درمان عصب فشرده، است. فیزیوتراپی با تکنیک‌ها و دستگاه‌های مختلف انجام میشود. مثلاً: کشش گردن یکی از این تکنیک‌ها است که بوسیله آن، عضلات و مهره‌های گردن به آرامی کشیده می‌شوند. فیزیوتراپیست، این روش (تخصصی) را به صورت دستی و یا به کمک دستگاه انجام می‌دهد. در واقع، کشش گردن باعث میشود که فضای مناسب برای عبور اعصاب نخاعی، ایجاد گردد.
- آتل بندی: آتل‌ها با محدود کردن فعالیت‌های حرکتی، به کاهش التهاب در اطراف عصب فشرده کمک می‌کنند. این روش، یکی از درمان‌های مؤثر است که بخصوص برای عصب اولنار کاربرد دارد.
- گزینه های مکمل و جایگزین: روشهای دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند به کاهش علائم و درمان عصب فشرده کمک کنند. مانند: طب سوزنی و ماساژ درمانی. همچنین، شوک الکتریکی به عصب از طریق پوست نیز به کاهش درد کمک می‌کند. این روش(TENS) بوسیله دستگاهی انجام میشود که شوک‌های خفیف الکتریکی را به موضع درد اعمال می‌کند.
نکته: هدف اصلی تمامی این روشهای درمانی، کنترل و کاهش درد ناشی از رادیکولوپاتی است. ضمن اینکه انجام یک روش به تنهایی، ممکن است باعث درمان قطعی بیماری نشود.
- عمل جراحی: اگر فشردگی عصب بخاطر جای زخم یا جراحت ترمیم شده(بافت Scar) ایجاد شود، ممکن است درمان با جراحی توسط پزشک پیشنهاد شود. علاوه بر این، روش جراحی در موارد دیگر هم کاربرد دارد. مانند: فتق دیسک، شکستگی استخوان و یا تومور.
چکیده مطلب
عصب فشرده یا رادیکولوپاتی می‌تواند با درد و علائم متعددی مانند گِزگِز، بی‌حسی و ضعف حرکتی در محل آسیب همراه باشد. ضمن اینکه معمولاً، درد این بیماری دائمی نمی‌باشد. با این وجود، اگر درد ناحیه آسیب‌دیده شدید بود و یا برای مدت طولانی مشاهده شد، بهتر است که آن را جدی بگیرید. زیرا در صورت عدم درمان، ممکن است به ضعف و بی‌حسی دائمی منجر شود.
تشخیص و درمان به موقع برای کاهش عوارض ناشی از عصب فشرده، بسیار حائز اهمیت است. بنابراین، اگر علائم ذکر شده را مشاهده کردید و پس از چند روز برطرف نشد، بی‌توجه نباشید و سریعاً به پزشک متخصص درد مراجعه فرمایید. با مراجعه به موقع بیمار، پزشک می‌تواند با روشهای مختلف درمانی مانند: فیزیوتراپی، استراحت و داروهای ضدالتهاب، شرایط را به خوبی کنترل کرده و بهبود بخشد.
منبع:
