زانو درد هنگام خم كردن مفصل، اغلب ناشی از آرتریت، تاندونیت، بورسیت پره‌پاتلار یا سندرم کشکک ران است. اگر زانوهایتان هنگام نشستن دردناك میشود، احتمال دارد به دلیل وضعیت نامناسب نشستن و یا نشستن‌هاي طولانی مدت باشد. بیشتر افراد هنگام نشستن روی پاشنه یا پاهای ضربدری زانو درد مي‌گيرند. این وضعیت نشستن به مفصل زانو فشار وارد می‌کند و باعث درد آنها مي‌شود. با این وجود، اگر فقط هنگام خم کردن زانو یا خم شدن برای نشستن روی صندلی زانو درد داريد، بایستی به پزشك متخصص براي معاینه مراجعه نماييد. پزشك متخصص هنگام تشخيص علت و محل درد و فعالیت‌هایی را که باعث تشدید آن میشود را در نظر می‌گیرد.
در این محتوا علل زانو درد هنگام خم شدن یا نشستن، همچنین راه‌های تسکین زانو درد و نحوه محافظت از زانو برای پيشگيري از درد پرداخت شده است.
علل زانو درد هنگام خم شدن یا نشستن
مفصل زانو از چند بخش تشکیل شده است. درشت نی (تیبیا)، استخوان ران و کشکک زانو كه توسط ماهیچه‌ها، تاندون‌ها و رباط‌ها در کنار هم قرار گرفته‌اند. مفصل زانو توسط غضروف و سایر ساختارهای بافت نرم مانند کپسولهای مفصلی، پوشش دهنده و کیسه‌ی زلالیه محافظت میشود. زانو درد نشان دهنده آسيب در یکی از این ساختارهاي زانو است.
در ادامه محتوا نگاهی به دلایل مختلفی زانو درد می‌اندازیم که چرا هنگام خم شدن یا نشستن، زانو درد مي‌گیريم.
آرتروز
آرتروز زانو ممكن است از نوع استئوآرتریت یا آرتریت التهابی باشد که شامل روماتیسم مفصلی (RA) و آرتریت پسوریاتیک است. این نوع آرتروزها علل گوناگوني دارند، اما هر دو بيماري داراي علائم سوزش، خالي شدن زانو و درد را دارند. همچنین آرتروز منجر به قفل شدن زانو در هنگام خم شدن مي‌شود و یا زمانی که وزن‌تان را روی پایتان مي‌اندازيد، احساس درد خواهيد داشت.
استئوآرتریت رايج‌ترین نوع آرتروز زانو است و زمانی رخ مي‌دهد که ساختارهای مفصلی تحليل می‌روند. اين نوع آرتروز به عنوان آرتریت ساینده نيز شناخته میشود. بيماري استئوآرتریت به دلیل آسيب‌های گذشته زانو یا استفاده بیش از حد مفصل، با از افزایش سن رخ مي‌دهد.
در آرتروز، بافت‌های نرم و غضروف‌هایی که از مفصل زانو محافظت می‌کنند، سايش می‌یابند و حرکت زانو مشكل و سخت میشود. بدون بافت‌های نرمی که از استخوان‌های زانو محافظت می‌كنند، زانوها قفل مي‌شوند و یا بیشتر مستعد صدمه هستند.
آرتریت روماتوئید یا روماتیسم بیماری خود ایمنی است. در اين بيماري سیستم ایمنی بدن به بافت‌های مفصلی حمله مي‌کند. با گذشت زمان، التهاب منجر به تجزيه بافت‌های نرم میشود.
در بیماری آرتریت روماتوئید، زانوها سفت مي‌شوند (معمولاً در صبح بيشتر). در اين حالت چرخاندن پاها یا خم کردن زانوها دشوار است. پس از نشستن، صاف کردن پاها برای اینکه بتوانید بایستید، دشوار مي‌شود. برخلاف استئوآرتریت، معمولاً درد مفصل آرتریت روماتوئید با فعالیت بدن بيشتر میشود.
زانوی دونده
زانوی دونده، به عنوان سندرم کشکک زانو نيز شناخته میشود. این مشکل، دردی است که در نزدیکی کاسه زانو رخ مي‌دهد که علت آن آسیب بافت‌هاي نرم زانو است و ساير علل آن:
- فشار بیش از حد در حین ورزش
- آسیب به زردپی طرفین حفره پشت زانو، که فشار بیشتری به زانوها وارد می‌کند.
- به دنيا آمدن با کاسه‌ي زانو به شکل غیر طبیعی
- کاسه زانویی که به درستی سر نمی‌خورد.
ورزشکاران دو میدانی و ورزشهای تماسی به خصوص در معرض زانوي دونده قرار دارند.
علائم زانوی دونده شامل:
- درد مبهم هنگام نشستن
- درد هنگام خم کردن یا صاف کردن زانو
- زانو درد هنگام ایستادن پس از نشستن طولانی مدت
ممکن است در زانو احساس ضعف یا احساس سايش یا قفل كنيد. همچنین هنگام خم کردن زانو، صدای ترکیدن یا تروق بشنوید. هر یک از این علائم باعث ناراحتی و درد مي‌شوند و ورزش را سخت مي‌کنند.
بیماری زانوی دوندگان اغلب موقتی است و با استراحت، فیزیوتراپی و حمایت از زانوها بهبود مي‌یابد. پزشك متخصص برنامه‌ي مراقبت فردی متناسب با وضعیت سلامتی خاص هر فرد ارائه مي‌دهد.
تاندونیت
چندین تاندون از زانو پشتيباني می‌کنند. التهاب یکی از این تاندون‌ها باعث درد زانو در هنگام خم شدن ساق پا مي‌شود. محل و نوع درد، سرنخ‌هایی را برای علت درد آشكار می‌کند و شامل موارد زیر است:
- تاندونیت همسترینگ(زردپی طرفین حفره پشت زانو) هنگام خم شدن باعث درد در پشت ران و پشت زانو میشود.
- تاندونیت کشکک در جلوی زانو یا در پایه کاسه زانو قرار دارد. هنگام خم شدن باعث درد شدید یا سوزش در زانو میشود.
- آسيب به تاندونیت چهارسر ران با درد در بالا یا جلوی کاسه همراه است.
سندرم باند ایلیوتیبیال (IT)
باند ایلیوتیبیال (IT) نوار ضخیمي از نوع بافت فیبری است که از مفصل ران آغاز میشود و در امتداد خارج ران تا ساق بیرونی (درشت نی) درست زیر مفصل زانو گسترش می‌یابد. سندرم باند ایلیوتیبیال باعث درد سوزشی در بخش بيرون زانو میشود که درد تا لگن یا ران امتداد دهنده است.
این بیماری بیشتر در دوندگان یا دوچرخه سواران که تازه این ورزش را شروع كرده‌‌اند، متداول است. معمولاً زانو درد ناشی سندرم باند ایلیوتیبیال، در حین ورزش نيز رخ می‌دهد، پس از پایان تمرینات نيز باقي مي‌یابد. بدون درمان، درد ماندگار مي‌شود. سپس درد مبهم یا سوزش، به درد شدیدتر همراه با تورم در قسمت بیرونی زانو تغيير شكل مي‌دهد.
انبانه آماس پیش کشکک(بورسیت پره‌پاتلار)
بورسیت پره‌پاتلار کیسه‌ي نازک و پر از مایع است که در بالای کاسه زانو قرار دارد. زانو زدن برای مدت طولانی باعث التهاب و تحریک بورسيت مي‌شود. اين عارضه به عنوان بورسیت پیش کشکک یا زانوی خدمتکاران نيز ناميده شده است.
علائم بورسیت پره‌پاتلار عبارتند از:
- درد هنگام خم کردن یا صاف کردن پا
- کاهش یا محدود شدن دامنه حرکتی
- تورم یا قرمزی در جلوی زانو
بورسیت پیش کشکک در بين نصب كنندگان موكت، لوله‌کش‌ها، باغبان‌ها و سایر مشاغلی که نیاز به زانو زدن زیاد دارند، رایج است. بزرگترین خطر مرتبط با بورسیت پره‌پاتلار زانو، عفونت مي‌باشد.
کیست بیکر
کیست بیکر کیسه پر از مایعی است که در پشت مفصل زانو قرار گرفته است. مایع اضافی مفصل زانو از پشت کپسول مفصلی عبور می‌کند و باعث تشكيل کیستی در ناحیه پشت زانو (حفره پوپلیتئال) مي‌شود كه به کیست پوپلیتئال مشهور است. اين كيست باعث برآمدگی و تورم قابل توجه در زانو میشود.
کیست بیکر به درد و تورم در پشت مفصل زانو اشاره دارد که با فعالیت بدني وخيم‌تر مي‌شود. اين نوع درد اغلب به صورت سفتی در مفصل هنگام خم شدن یا صاف شدن زانو توصيف میشود.
علائم کیست بیکر پاره شده مشابه علائم ترومبوز سیاهرگی عمقی (ترومبوز ورید عمقی) است كه نوع خطرناک لخته خون مي‌باشد و بایستی توسط پزشك متخصص ارزیابی شود.
چه زمانی بایستی به پزشک متخصص مراجعه كنيم؟
مشکلات مداوم زانو بایستی توسط پزشك متخصص ارزیابی شود. اگر مشكلات زير را دارید به یک پزشك متخصص مراجعه كنيد:
- زانو درد جدید
- زانو درد طبیعی تغییر کرده یا بدتر شده است.
- درد زانو برای چند روز ادامه دارد.
- زانو صدمه ديده است.
- مطمئن نیستید که چه چیزی باعث زانو درد شده است.
درد شدید و مزمن نشانه‌ي مشکل اسکلتی عضلانی جدی است. پزشك متخصص كه به آنها بايستي مراجعه كنيد شامل:
- ارتوپد جراح: متخصص درمان بیماریهای مفصلی و استخوانی مي‌باشد، به ویژه مواردی که به مداخله جراحی زانو نياز است، تخصص لازم را براي بهبود مفصل زانو دارد.
- روماتولوژیست: پزشکی متخصصي است که بیماریهای خود ایمنی مانند آرتریت روماتوئید را تشخیص مي‌دهد و درمان می‌نمايد.
- متخصص درد: دکتر متخصص درد به پزشکی اطلاق می شود که آموزش های مختلف در زمینه بررسی، تشخیص و درمان انواع درد را گذرانده باشد. متخصص درد یا فوق تخصص درد هم چنین در زمینه پیشگیری از درد نیز فعال است.
تشخیص زانو درد
براي تشخیص زانو درد ترکیبی از معاینه فیزیکی، مطالعات تصویربرداری و آزمایش خون نیازمند است. پزشک از موارد زیر برای ارزیابی درد زانو استفاده مي‌کند.
معاینه فيزيكي
معاینه فیزیکی به پزشک کمک مي‌کند تا بفهمد دقیقاً كجاي زانو درد می‌كند. پزشک برای شناسایی تورم، تحریک یا آسیب احتمالی، زانو را لمس مي‌نمايد. در معاینه فیزیکی پزشک از شما مي‌خواهد راه بروید، زانوها را کشش دهید، بنشینید یا زانوها را خم کنید تا دامنه حرکتی شما را مشاهده کند.
تست‌های آزمایشگاهی
پس از انجام معاینه فیزیکی، پزشک احتمالا آزمایش خون را تجویز مي‌نمايد. آزمایش خون به تمایز آرتروز از آرتریت روماتوئید یا سایر بیماریهای خودایمنی کمک مي‌کند. همچنین آزمایش خون، عفونت، سرطان، بیماری لایم یا سایر بیماریهایی که می‌توانند باعث زانو درد شوند را شناسايي می‌کند.
تصویربرداری
تصویربرداری با اشعه ایکس یا رزونانس مغناطیسی (MRI) به پزشك کمک مي‌کند تا وضعیت استخوانها و مفاصل را مشاهده نمايد. معمولاً تصویربرداری برای شناسایی شکستگی‌های استخوان، آرتریت، آسیب‌های بافت نرم و سایر مشکلات ساختاری زانو كاربرد دارد.
درمان
برنامه درمانی به علت و شدت زانو درد بستگی دارد. گزینه‌های درمانی از تغییرات اساسی در شیوه زندگی تا جراحی متغیر هستند.
تغییر سبک زندگی
برخی از مداخلات برای زانو درد شامل تغییر سبک زندگی مي‌باشند. کاهش وزن معمولا به عنوان اولین درمان برای زانو درد توصیه میشود. پزشک پیاده‌روی، شنا و سایر ورزشهای کم‌تأثیر را توصیه مي‌نمايد تا به بيمار کالری بسوزاند، بدون اینکه فشار زیادی به زانوها وارد شود.
برخی افراد رژیم غذايي ضد التهابی را برای تسکین زانو درد سودمند می‌دانند. زردچوبه، آب لیمو، آنتی اکسیدان‌ها و اسیدهای چرب امگا 3 به کاهش التهاب در مفصل زانو کمک مي‌كنند.
اگر هنگام نشستن در حالت استراحت زانوهایتان درد می‌کند، نشانه آن است که در وضعیت نامناسبی نشسته‌اید یا بیش از حد طولانی در حال نشستن در يك وضعيت هستيد.
برای تشخیص تفاوت بین زانو درد ناشی از مشکلات ساختاری زانو و نحوه نشستن، موارد زیر را امتحان کنید:
- در طول روز پاهایتان را دراز کنید. شش تا هشت ساعت نشستن در طول روز کاری زانوها را سفت مي‌کند و خطر ابتلا به سایر مشکلات سلامتی مانند بیماریهای قلبی عروقی را افزایش مي‌دهد. هر یک ساعت یا نیم ساعت از جایتان بلند شوید و راه بروید تا زانو هايتان را ورزش دهید.
- از برخی موقعیت‌های نشستن خودداری کنید یا آنها را محدود نمايد. برخی از وضعیت‌های نشستن كه فشار بیشتری را به زانوها وارد مي‌كنند، نشستن روی زمین به صورت ضربدری، چمپاته يا زانو زدن یا نشستن روی پاشنه پا است كه منجر به کشیدگی رباط های اطراف کاسه زانو میشود.
- یک صندلی راحت و استاندارد خريداري كنيد. زمانی که روي آن نشسته‌اید، زانوها بایستی راحت و تقریباً همسطح باسن و با زاویه 90 درجه باشند. اگر صندلی اداری قابل تنظیم داريد، هنگام ایستادن در کنار آن، صندلی دقیقاً زیر زانوها بايستي قرار گيرد و هنگام نشستن پاها روی زمین صاف باشند.
اگر پس از انجام این تمرینات و تنظیمات صندلي، زانوهایتان همچنان درد مي‌كنند، به پزشک‌تان مراجعه كنيد تا تشخیص دهد چه علتي باعث زانو درد شده است.
کمپرس گرما یا یخ
نگه داشتن کمپرس سرد یا گرم روی زانو به کاهش درد و تورم مفصل کمک مي‌کند. به طور کلی یخ برای جراحات و التهابات جدید توصیه میشود. گرما به تسکین درد مرتبط با سفتی مفصل و درد مزمن کمک مي‌نمايد.
داروها
مسکن‌های بدون نسخه نظير استامینوفن، ایبوپروفن و ناپروکسن برای تسکین زانو درد مصرف می‌شوند. اگر داروهای بدون نسخه براي تسکین درد، اثرگذار نيستند، پزشک داروی ضد التهابی غیر استروئیدی قوی‌تر و یا مسکن استروئیدی مانند پردنیزون را تجویز مي‌کند.
برای درد شدید زانو مسکن‌های مخدر براي درمان کوتاه مدت تجویز مي‌شوند. با این حال، مسکن‌های مخدر خطر وابستگي و اعتیاد بالایی را دارند و بایستی به مقدار کم مصرف شوند.
حتما از پزشک‌تان در مورد مصرف هر یک از این داروهاي فوق سوال بپرسيد. برخی از افراد، مانند کسانی که بیماری کبدی دارند، نمی‌توانند استامینوفن مصرف کنند، در حالی که افرادی که بیماری عروق کرونر یا بیماری مزمن کلیوی دارند، نمی‌توانند داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی( NSAID )مصرف کنند.
فیزیوتراپی
بسته به علت زانو درد، پزشک فیزیوتراپی را توصیه مي‌کند. فیزیوتراپیست تمریناتی را برای تقویت عضلات حمایت کننده زانوها و سایر روشهای درمانی از جمله تحریک الکترونیکی عضلات و فراصوت درمانی را ارائه مي‌دهند.
طب سوزنی
تحقیقات نشان داده است طب سوزنی به تسکین درد مزمن کمک مي‌کند. با این وجود، تحقیقات در مورد اثربخشی آن برای زانو درد متفاوت است.
مطالعه‌اي تاثير طب سوزنی در افراد بالای 50 سال مبتلا به استئوآرتریت زانو را نشان نداده است. در حالی که مطالعه دیگری نشان مي‌دهد که طب سوزنی در کاهش زانو درد ناشی از آرتروز مفيد است.
وسايل ارتوپدی و زانو بند
زانوبند را برای حمایت از زانو در حین کار یا ورزش مي‌توان استفاده کرد. کفش‌های طبي به کاهش فشار زانو کمک مي‌نمايند.
تزریق اوزون
اوزون تراپی در اکثر مشکلات زانو اعم از آرتروز میتواند مفید باشد. تزریق اوزون باعث بهبود جریان خون در بافت های آسیب دیده شده و سبب تسریع در بهبودی آن میشود.
پی آر پی
در این روش تزریق پلاسمای خون غنی شده از پلاکت که دربردارنده فاکتورهای رشد سلولی میباشند، باعث جلوگیری از پروسه تخریب بافتی و ترمیم میشود
عمل جراحی زانو
در شرایط خاص، پزشک جراحی تعویض مفصل زانو توصیه مي‌کند. این جراحی برای افرادی که آسیب بافتی یا استخوانی وسیعی از بيماري آرتروز دارند، مفید است.
پيشگيري زانو درد هنگام خم شدن یا نشستن
مشکلات زانو در افراد دارای اضافه وزن بیشتر دیده میشود. حفظ سبک زندگی فعال و پیروی از یک رژیم غذایی سالم میتواند به مدیریت وزن كمك کند و از زانو درد جلوگیری نمايد. مطالعه‌ي پزشکی در سال 2013 نشان مي‌دهد که ورزش اولین و متداول‌ترین شکل درمانی است که توسط پزشکان برای مدیریت زانو درد ناشی از آرتروز توصیه میشود.
ورزش‌هایی نظير شنا و یوگا برخلاف تمرينات سخت، زانوها را بدون فشار زیاد در مفصل انعطاف پذیر نگه مي‌دارند. تمرینات متوسط تقویت کننده ماهيچه‌ها نیز با تقویت رانها و پاها به پيشگيري از آسیب دیدگی زانو و زانو درد هنگام نشستن و خم شدن یا نشستنکمک مي‌کند. عضلات قوی ساق پا، فشار روی زانوها را کاهش مي‌دهند.
مقابله با زانو درد
زانو درد در زندگی روزمره مي‌تواند مشكلاتي بوجود آورد و سازگاري با آن دشوار است. زانو درد بر توانایی برای انجام کار، ورزش و کارهایی که از آنها لذت می‌برید، تأثیر مي‌گذارد. همچنین درد زانو افراد را در حالت روحی بد قرار مي‌دهد. زمانی که درد زانو مانع انجام کارها و فعاليت‌ها میشود، در اين صورت احساس ناامیدی طبیعی است و انرژي و اشتياق كمتري براي انجام فعاليت‌ها مي‌ماند.
با خودتان و اطرافیانتان شكيبا باشید. برای یافتن روشهاي درمانی مناسب برای تسکین زانو درد با پزشك‌تان همکاری کنید. توصیه‌های پزشک و فیزیوتراپیست را دنبال کنید. مراجعات به پزشک و فیزیوتراپیست خودتان را ادامه دهید. اگر برنامه درمانی تاثيرگذار نيست، با پزشك‌تان در مورد روشهاي درمانی ديگر صحبت کنید.
در کلینیک درد افتخار تزریق سلول های بنیادی مزانشیمال در مفصل بعنوان جدیدترین و بهترین درمان آرتروز انجام میپذیرد.
