تزریق کورتیزون(تزریق استروئید) چیست؟

یکی از روش های درمان بیماری التهاب مفاصل، تزریق کورتیزون یا استروئید میباشد. کورتیزون در واقع عنوان نوعی از کورتیکواستروئید به شمار میرود. این ماده در درمان بیماری هایی نظیر استئوآرتریت، تاندونیت، بورسیت، آرتریت روماتوئید و نقرس میتواند بسیار تاثیرگذار باشد.

کورتیزون به وسیله کاهش التهاب مفاصل در کاستن تورم، قرمزی و همچنین گرمای مفاصل تاثیر بسزایی دارد. البته این نکته نیز لازم به ذکر است که استفاده و تزریق از کورتیزون باعث درمان بیماری های زمینه ای نمیشود. به عنوان مثال بیماری هایی نظیر آرتروز، آرتریت و روماتوئید با کورتیزون بهبود میابند، اما درمان نمیشوند.

درمان درد های مفصلی با استفاده از کورتیزون

طبق نظر افرادی که کورتیزون تزریق کرده اند، درد این افراد در محدوده 6 هفته تا 6 ماه کاهش چشمگیری داشت. البته که نتیجه استفاده از استروئید، روی تمامی افراد یکسان نیست. به طوری که مشکلات برخی افراد نه تنها از بین نرفته، که حتی در مواردی بدتر نیز شده است. هنوز جواب مشخصی برای نتایج مختلف تزریق کورتیزون به افراد وجود ندارد!

از جمله مزایای تسکین درد بیمار میتوانیم به موارد زیر اشاره نماییم:

1.جلوگیری از پیشروی بیماری آرتروز: یکی از مزایای استفاده از دارو های مسکن برای بیماران آرتروز، کمک به جلوگیری از پیشرفت این بیماری است. مصرف دارو های مسکن میتواند به درمان دوره های درد آرتروز کمک شایانی کند و درد مفاصل را در بدن فرد کاهش دهد. همچنین هنگامی که آرتریت روماتوئید یا روماتیسم سبب تورم مفاصل بدن میشود نیز میتوان از کورتیزون استفاده کرد.

2.در دوره های فیزیوتراپی شرکت کند: پس از تزریق استروئید ، در صورتی که درد فرد کاهش پیدا کند، او قادر خواهد بود تا در دوره های فیزیوتراپی شرکت نماید. انجام ورزش و فعالیت های بدنی میتواند وضعیت مفصل های آسیب دیده در بدن شخص بیمار را بهبود دهد. چنانچه فرد در انجام ورزش و تمرینات خود پشتکار خوبی داشته باشد، تا قبل از آنکه اثر کورتیزون در بدن او از بین برود، مفاصل آسیب دیده او ترمیم میشوند.

3.کاهش درد تا زمان جراحی: در مواردی از بیماری آرتریت که شدت درد بیمار زیاد است و باید به سرعت عمل های جایگزینی یا ترمیم مفاصل روی او انجام شود، استفاده از کورتیزون میتواند درد این افراد را تا زمان عمل جراحی کاهش دهد.

پیشنهاد میشود تا تمامی افرادی که از بیماری آرتریت رنج میبرند، حتما با حداقل یک پزشک متخصص درد یا دیگر متخصصان اسکلتی عضلانی در مورد وضعیت خود و بررسی های دوره ای مشورت داشته باشند. تمامی انواع بیماری آرتریت مزمن بوده و تزریق کورتیزون تنها یکی از روش های تسکین درد میباشد و راه درمان مناسبی نیست!

تعیین اهداف تزریق کورتیزون(استروئید)

تزریق کورتیزون میتواند به درمان و بهبودی درد در فرد بیمار کمک کند. پزشک و بیمار نیاز دارند تا قبل از انجام تزریق، در مورد هدف های انجام این کار با یکدیگر صحبت کنند. پزشک باید در این مکالمه برخی نکات مهم همانند موارد زیر را به بیمار گوشزد نماید:

• تزریق استروئید در کدام قسمت از مفصل بیمار انجام میشود.(تزریق در بخش های مختلفی از مفصل مانند کپسول مفصلی، کیسه سینوویال، تاندون و… میتواند انجام شود.)
• تا چه حدی درد مفاصل بیماران کاهش پیدا میکند؟
• اینکه آیا ممکن است دوره های درمانی بعدی شامل دارو و فیزیوتراپی میباشد و آیا فرد مجبور به تغییر سبک زندگی خود میشود؟

برقراری ارتباط درست و واضح میان بیمار و پزشک میتواند درصد موفقیت درمان را افزایش دهد.

محدودیت های کورتیزون یا استروئید

با وجودی که کورتیزون به عنوان یکی از روش های خوب کاهش درد به شمار میرود، اما راه درمان نبوده و اثر یکسانی روی همه افراد ندارد. ضمن اینکه تزریق کورتیزون میتواند عوارض جانبی را برای بیمار نیز به همراه داشته باشد.

از همه این موارد مهمتر آن است که وظیفه کورتیزون تجزیه بافت ها همانند غضروف های مفصلی میباشد. غضروف ها جلوی وارد شدن ضربه به استخوان ها را میگیرند و همچنین میزان اصطکاک میان استخوان ها حین حرکت را کاهش میدهند. به همین سبب نیز نقش مهمی در سلامتی دارند. از طرفی دیگر پزشکان نیز تزریق کورتیزون به یک بیمار را در دوره های کوتاه مدت انجام نمیدهند. دلیل آن هم این است که، چنانچه میزان استروئید بیش از حدی به بیمار تزریق شود، او بیشتر آسیب میبیند تا اینکه درمان شود!

پیشنهاد میشود تا افرادی که قصد تزریق کورتیزون دارند، حتما در مورد خطرات، مزایا و همچنین روش های دیگر درمان درد تحقیق کنند. همچنین بهتر است تا با پزشکان و مشاور های سلامت متعددی در این زمینه صحبت نمایند.

نکاتی که قبل از تزریق کورتیزون باید بدانید!

اشاره کردیم که تزریق کورتیزون یا استروئید میتواند تاثیر زیادی در از بین بردن درد و التهاب در مفاصل بدن فرد بیمار داشته باشد، اما این دارو دارای معایبی نیز میباشد. قبل از تزریق کورتیزون بدانید که انجام این کار، بیماری شما را درمان نمیکند و فقط جزء یک برنامه بزرگتر است. این تزریق باعث بهبود و تسکین موقت درد شده و افرادی که به دنبال از بین بردن درد خود برای مدت طولانی تری هستند، میتوانند:

1.شرکت در دوره های فیزیوتراپی: ورزش و تمرین های بدنی میتواند سبب تقویت عضلات و بافت های بدن شوند و در نتیجه نیز درد شما کاهش خواهد یافت. طبق تحقیقاتی که میزان تسکین درد دوره های فیزیوتراپی و تزریق کورتیزون را مقایسه میکند، مشخص شد که فیزیوتراپی میتواند مدت زمان بیشتری درد بیماران را تسکین دهد.

2.کاهش وزن: کم کردن وزن میتواند فشاری که روی مفاصل شما قرار دارد را کاهش دهد. همچنین این احتمال وجود دارد که تزریق کورتیزون در زانو افراد چاق، اثر به مراتب کمتری داشته باشد.

3.تغییر سبک زندگی: تغییراتی ساده در زندگی مانند عوض کردن کفش، میتواند تعداد میکروتروما هایی که مفاصل شما تجربه میکنند را کاهش دهد.

این اقدامات میتوانند عملکرد مفاصل را بهبود دهند و در بسیاری از موارد افراد را از تزریق کورتیزون اضافه نجات داده و یا میزان دوز آن پیدا کرده است.

در صورت عدم درمان، درد مفصلی به مرور زمان بدتر خواهد شد.

افرادی که تزریق کورتیزون را به دفعات متعدد انجام میدهند، دوره تسکین درد آنها کوتاه تر خواهد شد. دلیل کوتاه تر شدن دوره تسکین درد تنها به دلیل مقاومت بدن بیمار نسبت به دارو نیست. علت اصلی آن از بین رفتن مفاصل است. دوباره تکرار میکنیم که فیزیوتراپی، کاهش وزن و تغییر سبک زندگی میتوانند سبب بهبود وضعیت مفاصل شوند و سرعت تخریب آنها را کاهش دهند و حتی از آن جلوگیری نمایند.

فعالیت بدنی شما باید در گذر زمان افزایش یابد.

به طور معمول چند روز طول میکشد تا کورتیزون به طور کامل تاثیر خود را روی بدن بگذارد. در طول این مدت پیشنهاد میشود تا بیماران استراحت نمایند و بسیاری از فعالیت های روزمره خود را انجام ندهند. پس از آنکه کورتیزون اثر خود را گذاشت و درد کمتر شد، شاید برخی از بیماران گمان کنند که اکنون وقت مناسبی برای شروع تمرینات ورزشی میباشد. این در حالی است که شروع فعالیت های سنگین، مدت کمی پس از تزریق کورتیزون میتواند آسیب های زیادی به مفاصل بدن وارد نماید.

پزشکان توصیه میکنند تا افرادی که تزریق انجام داده اند، به مرور زمان و آهسته فعالیت های روزمره خود را از سر بگیرند.

تزریق مداوم کورتیزون روی بافت های نرم تاثیر میگذارد.

استفاده بیش از حد از استروئید میتواند به تاندون ها، رباط ها و غضروف ها آسیب وارد کند. به همین دلیل هم بهتر است نکات زیر را در مورد تزریق کورتیزون در نظر داشته باشید:

• چنانچه مطابق نظر پزشک نیاز به تزریق بیش از یکبار بار داشتید، باید تزریق را در فواصل مشخص و طولانی انجام دهید. پزشکان پیشنهاد میکنند تا بین هر تزریق حدودا 3 تا 4 ماه فاصله باشد.
• بیماران نباید بیشتر از 3 تا 4 بار تزریق در یک محل را در طول یک سال انجام دهند.
• به طور معمول حداقل 3 ماه قبل از انجام عمل جراحی باید کورتیزون را تزریق کنند.

تاندون ها اصلی ترین عضوی هستند که پس از تزریق کورتیزون در معرض خطر میباشند. به همین دلیل هم پزشکان هیچگاه کورتیزون را حتی در شرایط وخیم، به طور مستقیم به تاندون بیمار تزریق نمیکنند. کورتیزون به صورت موضعی عمل میکند و چنانچه در نزدیکی منشا درد نیز تزریق شود، التهاب را کاهش خواهد داد.

تاندون های آشیل و کشکک بیشتر از بقیه پس از تزریق آسیب پذیر هستند و حتی در صورتی که استروئید در نزدیکی آنها تزریق شود نیز، در خطر میباشند. همین عامل هم باعث شده تا پزشکان کورتیزون را در نزدیکی این دو تاندون تزریق نکنند.

شیوه تزریق کورتیزون(استروئید)

درد التهاب مفصل میتواند با تزریق کورتیزون بهبود یابد. تزریق کورتیزون چند مرحله دارد و تمام عملیات تزریق کمتر از 5 دقیقه طول میکشد. فرایند تزریق میتواند کمی دردناک باشد. حین تزریق احتمال دارد سونوگرافی و یا تکنولوژی های تصویربرداری دیگری بکار گرفته شوند. این مورد که آیا عملیات تزریق، نیاز به تصویربرداری دارد یا خیر بستگی به عواملی مانند تشخیص پزشک، آناتومی بدن بیمار و مفصل آسیب دیده دارد.

در طی تمام فرایند های تزریق مفصلی بهتر است تا از فناوری های تصویربرداری استفاده شود. استفاده از این تکنولوژی ها میتواند سبب جلوگیری از آسیب به دیسک های مهره ای یا ریشه های عصبی شده و همچنین به کمک این فناوری میتوان از تزریق درست و دقیق مواد به درون مفصل اطمینان حاصل کرد. برای تزریقات بخش های ستون فقرات و مفصل خاجی‌تهیگاهی، باید از تکنولوژی تصویربرداری استفاده شود.

بی حسی موضعی

به طور معمول ماده کورتیزون با یک ماده بی حس کننده ترکیب شده و به همین سبب نیز ناحیه تزریق بعد از عمل بی حس خواهد شد. اثر دارو های بی حسی پس از چند ساعت از بین خواهد رفت و پس از آن نیز درد ناحیه ای که تزریق روی آن انجام شده است، افزایش پیدا میکند. درد در آن ناحیه معمولا پس از 24 ساعت از بین میرود. البته در بعضی موارد این درد تا 3 روز نیز ادامه داشته است.

بر اساس تحقیقات انجام شده، مواد بی حسی موضعی معمولی میتوانند به غضروف بیمار آسیب بزنند. به همین سبب هم تنها از دارو های مخصوصی برای تزریقات داخل مفصل استفاده میشود.

نحوه تزریق کورتیزون

در ادامه شیوه تزریق کورتیزون به صورت مرحله به مرحله توضیح داده شده است. اینکه استروئید به درون کپسول مفصلی یا در نزدیک آن به بیمار تزریق شود به شرایط او بستگی دارد.

در ابتدا بیمار باید نوعی دراز بکشد یا بنشیند که پزشک دسترسی خوب و راحتی به محل جراحی داشته باشد. برای مثال چنانچه تزریق قرار است روی زانو انجام شود، بیمار نیاز دارد تا به پشت خود دراز بکشد و زانوی خود را در زاویه 20 الی 30 درجه قرار دهد. همچنین باید حوله ای به منظور قرارگیری بهتر زانو، در زیر آن گذاشته شود.

سپس محل تزریق با مواد ضدعفونی کننده مانند الکل تمیز شود.

به بیمار گفته میشود تا خونسردی خود را حفظ کند و عضلات بدنش را شل کند. در این صورت فرایند تزریق راحت تر خواهد شد.

چنانچه از اولتراسوند برای تزریق استفاده کنید، ابتدا یک ژل روی نزدیکی مفصل یا غضروف مورد نظر قرار میگیرد. سپس اولتراسوند دستی روی همان بخش پوست بیمار قرار میگیرد و تکنسین دستگاه به آرامی روی پوست بیمار فشار می‌آورد. همچنین تصاویر زنده عمل نیز روی نمایشگر به پزشک نمایش داده میشود.

حین تزریق به تشخیص پزشک، ماده بی حس کننده نیز در آمپول کورتیزون مخلوط میشود.

در صورتی که در مفصل بیمار مایع وجود داشته باشد، پزشک با استفاده از سوزن یا سرنگ این مایع اضافی را بیرون میکشد. این فرایند آسپیراسیون مفصل یا آرتروسنتز نام دارد.

پزشک در ابتدا مقدار کمی از استروئید، به ناحیه مورد نظر تزریق میکند. همانطور که گفتیم در آمپول کورتیزون مواد بی حس کننده ای نظیر لیدوکائین یا بوپیواکائین وجود دارد. در حین تزریق احتمال دارد سوزش کمی در محل تزریق احساس نمایید و سپس سوزن برداشته میشود.

سپس ناحیه ای که کورتیزون به آن تزریق شده است، تمیز و بانداژ میشود.

پس از انجام بانداژ، بیمار باید مفصل خود را چندین بار باز و بسته کند. انجام این کار به پخش شدن بهتر کورتیزون کمک میکند.

بعد از آنکه فرایند تزریق استروئید به اتمام رسید، بیمار باید حداقل 30 دقیقه تحت نظر باشد. پزشک در این زمان انتظار اطمینان حاصل میکند که بیمار درد شدید و ناگهانی یا واکنش آلرژیک به مواد تزریق شده نشان نمیدهد. در این زمان، پزشک بررسی میکند تا دارو های بی حسی روی بیمار تاثیر داشته است و اینکه عمل به درستی روی مفصل انجام شده یا خیر.

عوارض جانبی تزریق کورتیزون

بیماری آرتریت و دیگر بیماری های مفصلی با تزریق کورتیزون بهبود پیدا میکنند. همانند دیگر روش های درمانی، تزریق کورتیزون نیز دارای عوارض جانبی میباشد. برخی از عوارض کورتیزون موقتی و خفیف هستند و برخی دیگر جدی و طولانی.

بهتر است تا شما عزیزانی که قصد تزریق استروئید را دارید، نگرانی های خود نسبت به انجام این عمل را با پزشک مربوطه در میان بگذارید. برخی از عوارض جانبی کورتیزون عبارت است از:

1.درد و تورم

پس از تزریق، کورتیزون میتواند در بدن سبب تبلور شود. کریستال های متبلور شده در مفاصل بدن میتوانند باعث درد و التهاب شوند. این نوع از عوارض داروی کورتیزون، شعله ور شدن کورتیزون نام دارد. این عارضه به طور معمول 1 الی 2 روز طول میکشد و با استراحت و مصرف دارو درمان خواهد شد.

2.تغییر رنگ پوست

احتمال دارد رنگ پوست ناحیه ای که تزریق روی آن انجام شده است، طی چند هفته یا چند ماه پس از عملیات تزریق، تغییر کند. تغییر رنگ پوست در افرادی که پوست های تیره دارند، بیشتر شایع است. در این افراد رنگ پوست محل تزریق، روشن تر میشود.

این نوع از عوارض جانبی کورتیزون میتواند چند هفته یا چند ماه طول بکشد و حتی ممکن است دائمی نیز باشد. این عارضه خطری برای سلامتی بیماران ندارد و معمولا در 1.3 تا 4 درصد از افراد رخ میدهد. گمان میشود که این عارضه به نوع و غلظت دارو های کورتیکواستروئیدی ربط دارد.

3.آتروفی چربی

آتروفی از دیگر عوارض جانبی تزریق کورتیزون است. پس از تزریق، احتمال دارد فرورفتگی هایی در پوست مشاهده کنید. دلیل بروز این فرورفتگی ها تخریب سلول های چربی زیرین پوست است. پوست حداقل در طول 6 ماه و حداکثر در طول 2 الی 3 سال ترمیم میشود. احتمال بروز این عارضه در بیماران چیزی حدود 0.6 درصد(6 نفر از هر 1000 نفر) تخمین زده شده است.

4.افزایش میزان قند خون

یکی از تاثیرات کورتیکواستروئید روی بدن افزایش میزان قند خون میباشد. افرادی که مبتلا به دیابت هستند باید قبل از تزریق، پزشک خود را در جریان قرار دهند و قند خون خود را طی چند روز قبل از عمل بررسی کنند. درست است که تزریق کورتیزون به طور مستقیم به جریان خون نیست، ولی با این وجود میزان قند خون بیمار را افزایش میدهد.

5.آسیب به تاندون

اشاره کردیم که کورتیزون برای تاندون ها مضر بوده و احتمال پارگی در آنها را افزایش میدهد. به همین علت پزشکان، استروئید را به داخل و یا در نزدیکی تاندون تزریق نمیکنند. پیشنهاد میشود تا چند روز پس از تزریق، استراحت کنند و به مرور ورزش و نرمش ها را شروع نمایند. به این صورت احتمال آسیب دیدن تاندون کاهش پیدا میکند.

6.از دست دادن غضروف

تزریق کورتیزون میتواند سبب از بین رفتن غضروف نیز شود. تحقیقات نشان داده است که در اثر تزریق متعدد کورتیزون، 0.11 سانتی متر از غضروف افراد از بین میرود. همین تحقیق اما قادر نبود تا ارتباطی با بیشتر شدن درد زانو پیدا نماید.

7.عفونت

 یکی دیگر از عوارض داروی کورتیزون، عفونت است. بیشتری افرادی که بیماری های خود ایمنی دارند و یا از دارو های سرکوب کننده ایمنی استفاده میکنند، دچار عفونت در محل تزریق میشوند. این بیماران باید قبل از عمل، به پزشک مربوطه وضعیت خود را اطلاع دهند. پس از تزریق نیز در صورتی که هر گونه تب یا عفونتی مشاهده کردید، باید به پزشک خود اطلاع دهید.

8.واکنش های آلرژیک

در صورتی که بیماران واکنش آلرژیک نسبت به کورتیزون داشتند، باید پزشک خود را مطلع سازند. با وجودی که احتمال کمی دارد، اما ممکن است برخی از افراد به دارو های بی حسی موضعی آلرژی داشته باشند. البته که داشتن آلرژی به کورتیزون نادر میباشد. چرا که کورتیزون در واقع همان نسخه دست ساز کورتیزول بوده که در بدن موجود است.

عوارض جانبی کورتیزون مربوط به جنسی

بانوان ممکن است عوارض زیر را تجربه کنند:

• نامنظم شدن قاعدگی
• مختل شدن شیردهی
• برانگیختگی یا گرگرفتگی
• افزایش رشد مو های زائد

بر عکس بانوان، آقایان عوارض جانبی خاصی ندارند. همچنین پزشکان برای بیمارانی که عفونت های پوستی و یا آرتریت سپتیک دارند، تزریق کورتیزون را تجویز نمیکنند. ضمن اینکه به افرادی که از دارو های رقیق کننده خون استفاده میکنند و یا در چند وقت گذشته استخوان هایشان شکسته است نیز کورتیزون تزریق نمیشود.

یکی از نگرانی های بیماران، افزایش وزن و احتباس آب پس از تزریق کورتیزون یا استروئید است. البته که عوارض جانبی برای بیمارانی رایج تر میباشد که کورتیکواستروئید را میخورند.