یکی از رایج ترین دلایل دردهای کمر و گردن، فتق یا بیرون زدگی دیسک میان مهره ای یا به گویش متداول دیسک هست. بعضی موارد دیسک با استراحت، فیریوتراپی و معالجه دارویی بهبود می‌یابند. اما در بخش اعظمی از موارد معالجه های فوق اثرگذار واقع نمی‌شوند و شخص بیمار نیاز به جراحی پیدا می کند. در گذشته معالجه مرسوم دیسک، عمل جراحی باز بود که بجهت طول دوره معالجه و عوارض بالقوه آن،بخش اعظمی از بیماران از انجام آن ترس داشتند.امروزه خوشبختانه با ترقی تکنولوژی، روشهای جدید غیرتهاجمی به شکل عمل سرپایی و موضعی و بدون نیاز به بیهوشی در معالجهدیسک کمر و گردن متداول گشته اند که در‌این شماره به معرفی بعضی از آنان می‌پردازیم.
فتق یا بیرون زدگی دیسک بین مهره ای: دیسک بالشتک نرمی است که دربین مهره های ستون فقرات قرار می‌گیرد و اجازه می دهدمهره ها روی هم بلغزند و فشارهای وارده به ستون فقرات تعدیل شوند. قسمت داخلی دیسک حالت ژلاتینی و لایه خارجی حالت لاستیکی و انعطاف پذیر دارد. در شرایطی که فشار وارده بر ستون فقرات زیاد باشد، بیرون زدگی دیسک اتفاق می افتد. دراین‌صورت بخش ژلاتینی دیسک از جای خود بیرون میزند که به آن فتق دیسک ( Disc Herniation ) گفته می شود. در موارد شدیدتر , ممکن است دیسک پاره شود که علائم شدیدتری تولید می نماید.
بیرون زدگی دیسک سبب تولید فشار بر عصب هایی می شود که از نخاع خارج می گردند. این عصب ها وظیفه‌های مختلفی دارند.برای مثال تمام احساس درد و لامسه دستها، پاها و بقیه قسمتهای بدن از طریق این اعصاب به مغز مخابره می شود.فشار دیسک بر این اعصاب میتواند وظیفه‌های این عصب ها را مختل نماید یا این که ایجاد درد، عوارض حسی (خواب رفتن، سوزن سوزن شدن، بیحسی )و عوارض حرکتی نماید. فتق یا پارگی دیسکبیشتر در مهره های کمر و بعداز آن در مهره های گردن اتفاق می افتد.
روشهای غیر تهاجمی در معالجه دیسک:
تزریق کورتیکوستروئید در نخاع (ٍEpidural Corticosteroid Injection ):
دلیل اصلی درد دیسک صرفا فشار وارده بر نخاع نیست ،بلکه این فشار ایجاد التهاب شدیدیدر نزدیکی عصب می نماید که سبب ساز ایجاد درد میشود. در‌حالتی که داروهای کورتیکوستروئید در نزدیکی عصب تحت فشار تزریق شوند، می‌توانند سبب ساز کاهش التهاب در ناحیه مبتلا و در نتیجهکاهش محسوس درد گردند.با کاهش درد، انجام حرکات فیزیوتراپی ممکن میگردد و با انجام این تمرینات و اصلاح وضعیت قرارگیری کمر و گردن بیمار،ممکن است دیسکی که بیرون زده تا حدی به جایخویش برگردد و بدن زمان ترمیم دیسک را پیدا کند. برای انجام این تزریق فارغ از برش دادن پوست و رسیدن به نخاع، لازم است که پزشک متخصص درد از ابزاری استفاده کند که از روی پوست , نخاع رامشاهده کند .
خوشبختانه تکنولوژی این امر را میسر نموده است. با به کارگیری از نوعی ابزار تصویربرداری به اسم فلوروسکوپی، جراح میتواند ستون فقرات بیمار و بافت های اطرافش را به خوبی مشاهده کند. در یک عمل کوتاه سرپایی و با به کارگیری از بیحسی موضعی , جراح داروی کورتیکوستروئید را در قسمتی از نخاع موسوم به فضای اپیدورال تزریق مینماید. درد این روش بسیار کم و قابل تحمل بوده و کل عملدر کمتر از ده دقیقه انجام میپذیرد. مریض هم بعداز کنترل علائم حیاتی مرخص میشود. بهبود درد معمولا به سرعت اتفاق می افتد و بخش اعظمی از بیماران ظرف یکی دو روز به سرکار خویش بازمی گردند ، ممکن است تزریق یک یا دو بار دیگر به فواصل دو هفته ای تکرار گردند. ترزیق بیش تر از سه بار پیشنهاد نمی‌شود . در بیمارانی که هیچ گونه تخفیفی در درد نداشته اند نیز تزریق دوم توصیه نمی گردد.
مطلب مرتبط:
15 نوع تزریق برای درمان کمردرد و دیسک کمر
درمان دیسک با لیزر یا (PLDD Percutaneous Laser Disc Decompression ):
عمل بسته دیسک با لیزر روشی شناخته شده در معالجه دیسک است که نخستین بار حدود سی سال پیش انجام گردید. اساس معالجه بر کاهش فشار ( Decompression ) دیسک خارج زده بر روی نخاع و برگرداندن آن به جای خود است. در شرایطی شبیه روش گذشته (درمان سرپایی و با بیحسی موضعی ) جراح از دستگاه فلوروسکوپیاستفاده کرده , از طریق یک سوزن بلند پرتو ظریفی از لیزر را به درون بخش ژلاتینی دیسک هدایت می‌کند. این امر سبب ساز ایجاد یک حرارت کنترل شده در دیسک می شود که باعث تبخیر مایعات درون دیسک تا حد مورد نیاز میگردد. تبخیر مایعات باعث ایجاد خلا در دیسک کرده و سبب جمع شدن و به داخل کشیده شدن دیسک و برداشته شدن فشار از روی نخاع می شود.
به علاوه اثر حرارتی ممکن است سببترمیم و دوخته شدن لایه خارجی دیسک گردد. این عمل هم در کمتر از نیم ساعت انجام می شود و کاهش علامتها به سرعت اتفاق می افتد.بیشتر اشخاص در کمتر از چندین روز به سرکار خود باز می گردند. نتیجه یک تحقیق ۱۲ ساله بر روی ۵۱۸ مریض که در یک ژورنال معتبر پزشکی به چاپ رسید،نشان می‌دهد که‌این روش میان ۷۵ تا ۸۹ درصد موفقیت را در‌این دوره طولانی نشان داده است و درصد عارضه ها کمتر از یک درصد بوده است. این روش مورد تایید سازمان غذا و داروی ایالات متحده ( FDA ) می‌باشد.
اوزون تراپی :
اوزون گاز اکسیژنی است که از سه ملکول اکسیژن درست شده است . این گاز خواص ترکیبی شدیدی با مواد داخل بخش ژلاتینی دیسک دارد. در روشی شبیه موارد فوق و از طریق یک سوزن بلند، این گاز به داخل دیسک تزریق می شود. این امر سبب تبخیر مایعات داخل دیسک،جمع شدن و به داخل کشیده شدن دیسک و برداشته شدن فشار از روی نخاع میگردد.
تزریق دیسکوژل ( Discogel ) :
درین روش ماده ای خاص با روشی مشابه به درون دیسک تزریق میشود. این ماده با ژلاتین ادغام شده و آن را نسبتاً از حالت جامد در میاورد. در نتیجه قابلیت خروج دیسک و عود فتق به حداقل می‌رسد.
هیدرودیسککتومی HydroDiscectomy :
هیدرودیسککتومی روش کم تهاجمی جدیدی می باشد که با استفاده از فشار بالای جریان آب بافت دیسک بیرون زده را برمی دارد و با برداشتن آن فشار از روی عصبی که باعث درد کمر و پا شده است برداشته می شود و درد بیمار از بین می رود.
بر خلاف راه هایی مانند لیزر یا رادیو فرکوئنسی که مکانیسم حرارتی برای ترمیم دیسک بیرون زده دارند و احتمال آسیب بافت ناشی از حرارت لیزر و رادیو فرکوئنسی وجود دارد در روش دیسککتومی با فشار آب (هیدرودیسککتومی) آسیب بافتی ناشی از حرارت وجود ندارد.
در این روش با عبور آب با سرعت زیاد از داخل وسیله در داخل دیسک بنا به قانون ونچوری حالت مکش و ساکشن ایجاد شده که باعث خروج ذرات دیسک با جریان آب میگردد.
در خاتمه بایستی افزود که تشخیص اینکه کدام یک از این روشها برای مریض مطلوب تر است، بایستی به وسیله دکتر متخصص درد ( Anesthesiologist ) انجام گردد. با انجام این روشها میتوان بسیاری از موارد حاد و مزمن دیسک کمر و گردن را معالجه کرد و با انجام فیزیوتراپی و تمرینات مطلوب ورزشی می توان از انجام عمل جراحی باز تا حد امکان اجتناب ورزید.
