سیاتیک یکی از علل رایج درد لگن است که با فشرده شدن عصب سیاتیک در کمر ایجاد میشود. درد این عارضه از ستون فقرات در قسمت پایین کمر شروع شده تا باسن، لگن و پشت پاها گسترش می‌یابد. افراد مبتلا به سیاتیک اغلب در ناحیه کمر، لگن، ساق پا و باسن خودشان درد شدید و سوزشی دارند. این وضعیت معمولاً یک طرف بدن را درگیر می‌نماید. همچنین باعث ضعف عضلانی، بی‌حسی و گزگز در پاها نیز میشود. علائم بیماری سیاتیک هنگام راه رفتن، دویدن، نشستن و بالا رفتن از پله وخیم‌تر میشود.
شرایط مختلفی در ایجاد درد سیاتیک نقش دارد. این شرایط می‌تواند فتق یا پارگی دیسک، آسیب به ستون فقرات مانند شکستگی، تنگی نخاع، سندرم پیریفورمیس آسیب به ستون فقرات مانند شکستگی باشند. بیشتر علت‌های دردهای لگن خاصره سیاتیک، مسئله مهم و جدی نیستند و معمولا آنها بدون درمان پزشکی از بین می‌روند.
در این محتوا سعی شده است تا به کمردرد سیاتیک، علل بروز این عارضه، نحوه تسکین و موارد دیگر در مورد این بیماری پرداخته شود.
تشریح درد لگن ناشی از عصب سیاتیک
عصب سیاتیک طولانی‌ترین و ضخیم‌ترین عصب بدن است. علیرغم آن که نام عصب سیاتیک نشان دهنده یک عصب منفرد است، اما در واقع عصب سیاتیک گروهی از اعصاب است که از پنج ریشه عصبی طناب نخاعی منشا می‌گیرند. انسانها دو عصب سیاتیک، در هر طرف بدن دارند. اعصاب سیاتیک از لگن خاصره و باسن در دو طرف بدن عبور کرده و از ران پا تا زیر زانو گسترش می‌یابد. عصب سیاتیک در زانو، به دو عصب دیگر منشعب میشود و به ساق پا و انگشت پا میرود.
از آنجایی که عصب سیاتیک گسترش یافتگی زیادی دارد، درد و علائم خفیف تا شدید در هر نقطه از عصب سیاتیک رخ می‌دهد. در واقع علائم درد سیاتیک را می‌توانید در کمر، لگن خاصره، باسن، ساق پا، پا و انگشتان پا تجربه کنید.
یکی از علائم اصلی بیماری سیاتیک، درد عصبی می‌باشد. درد عصبی باعث گرفتگی عضلات میشود که منجر به ایجاد دردهای به شکل تیرکش، درد خنجری یا شوک الکتریکی میشود. در برخی از افراد این درد در قسمت پایین کمر تا یک طرف بدن احساس میشود اما در افراد دیگر علائم درد سیاتیک از لگن شروع میشود و به ساق پا ادامه می‌یابد.
همچنین عصب سیاتیک باعث گزگز و بی‌حسی و سوزش در پای آسیب دیده نیز میشود. شدت، محل درد و سایر علائم از فردی به فرد دیگر یا بسته به علت فشردگی عصب یا محل آن متفاوت است. در برخی از افراد مبتلا به عارضه سیاتیک احتمال دارد تحریک پایانه‌های عصبی مرکزی نیز رخ دهد. در این صورت سیاتیک باعث تشدید درد در سیستم عصبی نیز میشود.
اگر بیماری سیاتیک ناحیه لگن را تحت شعاع قرار دهد، این موارد را تجربه خواهید کرد:
- درد تیرکش یا سوزش در باسن تحت تاثیر گرفته
- بی‌حسی
- عدم ثبات و ناتوانی در ساق پای تحت شعاع گرفته
- درد و بی‌حسی که از لگن تا ساق پا امتداد یافته است.
چرا درد لگن با عارضه سیاتیک رخ می‌دهد؟
در صورتی که درد سیاتیک در درجه اول، لگن را تحت شعاع قرار دهد، اغلب علت این وضعیت، ستون فقرات در ناحیه کمر یا لومبوساکرال است. در این شرایط در ناحیه کمر یا لومبوساکرال، فشاری مستقیم روی عصب به دلیل گیر افتادگی عصب یا نوروپاتی فشاری ایجاد میشود که باعث درد سیاتیک در باسن میشود.
ناحیه لومبوساکرال چیست؟
ناحیه لومبوساکرال یا مفصل بین آخرین مهره کمری (استخوان ستون فقرات) و اولین بخش خاجی (در انتهای ستون فقرات در لگن) ستون فقرات است.
علل احتمالی درد سیاتیک لگن مربوط به فشردگی عصب شامل مورد زیر است:
- سندرم گلوتئال عمیق: (DGS) وضعیتی که باعث درد لگن، باسن و عصب سیاتیک به خاطر فشرده شدن عصب در فضای عمیق گلوتئال واقع در گودی باسن میشود.
- سندرم دم اسب 🙁 CTS) سندرم دم اسب وضعیت پزشکی اورژانسی است. این سندروم در اثر فشردگی یک یا چند ریشه عصبی دم اسبی نخاعی در پایه نخاع رخ می‌دهد که در قسمت پایین کمر قرار دارد. این عارضه علائم زیادی از جمله درد سیاتیک در باسن در یک یا هر دو طرف بدن و همچنین عوارضی در روده یا مثانه ایجاد می‌کند.
- سندرم پیریفورمیس: سندرم پیریفورمیس نوع دیگر سندرم گلوتئال عمیق است. این سندروم توسط عضله پیریفورمیس واقع در بین ماهیچه‌های گلوتئال ایجاد میشود. سندرم پیریفورمیس منجر به گیر انداختن عصب سیاتیک میشود، در نتیجه باعث درد باسن و لگن میشود.
علل دیگر فشردگی عصب سیاتیک که باعث درد باسن میشود شامل:
- فتق دیسک (بیرون‌زدگی دیسک بین مهره‌ها)
- تومور ستون فقرات (نادر)
- بیماری دیسک دژنراتیو
- تنگی روزنه مهره‌ها (تنگی دهانه بین مهره‌هایی که ریشه‌های عصبی نخاعی از آن بیرون می‌آیند)
- آسیب و صدمات
- استئوآرتریت (بیماری سایش مفصل)
- بارداری
- اختلال عملکرد مفصل ساکروایلیاک (درد ناشی از حرکت غیرطبیعی یا ناهماهنگی مفصل، در ناحیه اتصال دنبالچه با ستون فقرات تحتانی است)
- تنگی کانال نخاعی
- اسپوندیلولیستزیس (یک مهره از موقعیت طبیعی خودش حرکت کرده و خارج شده است).
مطلب مرتبط: درد سیاتیک لگن در زنان: آنچه باید بدانید
چطور درد سیاتیک لگن را در خانه تسکین دهیم؟
در بیشتر مواقع درد سیاتیک باسن را می‌توان در خانه مدیریت کرد. این موارد عبارتند از:
- استراحت: استراحت دادن به کمر و پایین بدن در روز اول عود عارضه سیاتیک مهم است. استراحت به تنهایی برای مدیریت عود این عارضه کافی نمی‌باشد و بایستی با سایر درمانها ترکیب شود. حرکت و فعالیت برای مدیریت بیماری نیز مهم است، بنابراین استراحت نبایستی بلند مدت باشد.
- سرد و گرما درمانی: کیسه یخ را در یک حوله بپیچید. آن هر بار 15 تا 20 دقیقه در محل درد بگذارید و هر جلسه یخ درمانی را با فاصله 15 تا 20 دقیقه از هم جدا کنید. هفته اول را یخ درمانی شروع کنید، سپس به سمت گرما درمانی بروید که شامل پدهای گرم کننده و دوش یا حمام آب گرم است.
- ورزش: فعالیت بدن یکی از بهترین راه‌ها برای مدیریت درد سیاتیک است. فعالیت به بهبود گردش خون، کاهش درد، تقویت عضلات پا، پشت، باسن و بهبود انعطاف پذیری و دامنه حرکت بدن کمک می‌نماید.
- از نشستن و ایستادن طولانی مدت پرهیز کنید: برای جلوگیری از درد سیاتیک، هر نیم ساعت یکبار برخیزید و حرکت کنید. اگر مجبور هستید برای مدت طولانی بایستید، پای خودتان را روی صندلی یا زیرپایی قرار دهید و هر زمان که توانستید حرکت کنید.
- داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی بدون نسخه: NSAID داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی بدون نسخه مانند ایبوپروفن، ناپروکسن سدیم و آسپرین به مدیریت درد سیاتیک در ناحیه کمر، لگن، باسن و ساق پا کمک می‌کنند.
چه زمانی بایستی به متخصص درد مراجعه کرد؟
اگر درد غیرقابل تحمل است و یا اگر علائم سندرم دم اسبی مانند بی‌حسی و ناتوانی در ناحیه پایین بدن، بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع، احتباس دستگاه ادراری یا ضعف یا فلج پاها را تجربه می‌کنید، به متخصص درد مراجعه کنید.
برخی تمرینات کششی می‌توانند به تسکین درد سیاتیک کمک کنند
تمرینات کشش منظم در مدیریت و پیشگیری از درد سیاتیک در لگن کمک می‌کنند. برخی از حرکات کششی شامل پل باسن، حرکات کششی کودک و کشش مار کبری است.
تمرینات کشش پل باسن
مراحل
- به پشت دراز بکشید و زانوها را خم کنید و پاها را روی زمین صاف قرار داده و به اندازه عرض لگن باز کنید. بازوها بایستی در کناره بدن و کف دست‌ها رو به پایین قرار گیرند.
- با کشیدن ناف به طرف ستون فقرات، عضلات شکم را منقبض کنید.
- سپس لگن را به سمت سقف بکشید و عضلات لگن را فشار دهید. برای کمک به این تمرین، ابتدا دست‌ها و سپس پاشنه‌ها را روی زمین فشار دهید. در این حالت بدن بایستی در یک خط مستقیم از سر تا زانو باشد و فقط قوس خفیفی در قسمت پایین کمر ایجاد شود.
- این تمرین کششی را برای مدت پنج تا سی ثانیه نگه دارید و سپس لگن را به آرامی پایین بیاورید.
- این تمرین کششی حداقل پنج بارتکرار کنید.
حرکات کششی کودک
مراحل
- بدن را به حالت چهار دست و پا قرار دهید، به طوری که دست‌ها مستقیماً زیر شانه‌ها و زانوها زیر باسن قرار گیرند.
- در حالی که بدن را به عقب فشار می‌دهید، زانوها را به هم نزدیک کنید و لگن را به سمت پاشنه‌ها بیاورید.
- سپس بازوها را به سمت بالای سر بکشید یا آنها را در کنار بدن در موقعیت راحت قرار دهید و پیشانی روی زمین قرار دهید.
- در این حالت بالاتنه کاملاً شل میشود و وزن بدن به سمت باسن و ران‌ها میرود، در واقع بدن در حالت کشش شیرجه است.
- حالت کشش شیرجه را تا پنج دقیقه و یا تا زمانی که می‌توانید این حالت را تحمل کنید، ادامه دهید.
کشش کبرا
مراحل
- روی شکم دراز بکشید و دست‌ها را زیر شانه‌ها و آرنج‌ها را به بدن نزدیک کنید.
- نفس عمیق بکشید، سر، قفسه سینه و شانه‌ها را به سمت بالا بیاورید و برای کمک کف دست را روی زمین فشار دهید و به آرامی بازوها را صاف کنید، سپس آرنج را کمی خم کنید و چانه را به سمت بالا ببرید.
- حالت کشش کبرا را به مدت سی ثانیه نگه دارید و سپس به آرامی بدن را پایین بیاورید.
- این کشش را می‌توان حداقل پنج بار تکرار کرد.
جراحی سیاتیک و فیزیوتراپی
اگر درمان‌های خانگی برای تسکین درد سیاتیک موثر نباشند، پزشک، فیزیوتراپی را توصیه می‌کند. متخصص فیزیوتراپی تمریناتی را آموزش می‌دهند تا وضعیت بدن را بهبود بخشند. در نتیجه تمرینات موجب کاهش فشار روی عصب سیاتیک میشود. همچنین تمرینات موجب تقویت ماهیچه‌هایی میشود که از پشت بدن پشتیبانی می‌کنند.
همچنین پزشک داروهایی را برای درمان سیاتیک نیز تجویز می‌کند. این داروها شامل نورونتین (گاباپنتین) به منظور کاهش درد عصبی، کورتیکواستروئیدهای تزریقی با هدف کاهش التهاب که منجر به درد عصبی شده، داروهای ضد افسردگی با دوز پایین برای علائم سیاتیک از جمله درد باسن و اسپاسم عضلانی است.
اگر علائم سیاتیک شدید باشد و علائم سه ماه یا بیشتر ادامه داشته باشد، در این صورت نیاز به جراحی دارید. جراحی برای از بین بردن علت زمینه‌ای سیاتیک مانند فتق دیسک یا تنگی نخاع صورت می‌گیرد.
سیاتیک و آسیب عصبی بعد از جراحی
آسیب عصبی ممکن است در طی جراحی ستون فقرات رخ دهد. آسیب منجر به بی‌حسی، ضعف جدید در یک یا هر دو پا، باسن یا هر جایی در امتداد عصب سیاتیک باشد. فلج یک عارضه نادر اما بعد جراحی ممکن است، رخ دهد.
پس از جراحی ممکن است علائم سیاتیک دوباره عود کنند و یا علائم به کلی از بین بروند و یا ماه‌ها یا سالها بعد دوباره ظاهر شوند. در صورت عود بیماری، پزشک گزینه‌های غیر جراحی و در صورت لزوم جراحی اضافی را پیشنهاد می‌دهد.
عود عارضه سیاتیک: مراحلی برای به حداقل رساندن درد
در بیشتر افراد عارضه سیاتیک شامل دوره‌هایی از عود بیماری با درد و سایر علائم و دوره‌های بهبودی است که در طی آن علائم کلا از بین می‌روند .عود بیماری سیاتیک ممکن است تا شش هفته طول بکشد.
با تغییر سبک زندگی می‌توان از عود بیماری سیاتیک جلوگیری کرد. از جمله این تغییرات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ورزش منظم: فعالیت و ورزش می‌تواند به قوی نگه داشتن عضلات کمر و کاهش تنش در امتداد عصب سیاتیک کمک کند، در نتیجه خطر عود دوباره سیاتیک را کاهش می‌دهد.
- وضعیت بدنی مناسب: تلاش کنید در هنگام نشستن و ایستادن وضعیت بدنی مناسب بدنتان را حفظ کنید. وضعیت مناسب سر در را بالای شانه‌ها و شانه‌ها درست در بالای باسن قرار می‌گیرند.
- از نشستن طولانی مدت پرهیز کنید: اگر شغلی دارید که باید برای مدت طولانی بنشینید، هر سی دقیقه یکبار بلند شوید یا راه بروید. اگر نمی‌توانید میز کارتان را ترک کنید، بایستید و حرکات کششی انجام دهید یا روی صندلی حرکت کنید تا وزن بدنتان را تغییر دهید.
- وسایل را درست بردارید: هنگام برداشتن وسایل، آنها را با باسن و پاها بلند کنید نه با کمرتان. برای این کار پشت بدن را صاف نگه دارید و زانوها را خم کنید تا وزن وسایل به جای کمر به پایین تنه بیفتد. هنگام بلند کردن اجسام سنگین از دیگران کمک بگیرید.
- سیگار نکشید: سیگار کشیدن با اختلالات ستون فقرات مرتبط است و می‌تواند منجر به درد سیاتیک شود. همچنین سیگار کشیدن زمان بهبودی را در طول عود بیماری سیاتیک افزایش می‌دهد. با پزشک‌تان مشورت کنید و برنامه‌ای برای ترک سیگار پیاده کنید.
- حفظ سالم وزن بدن: اضافه وزن فشار مضاعفی بر دیسک‌های ستون فقرات وارد می‌نماید. اگر اضافه وزن دارید، از یک متخصص رژیم غذایی برای دریافت برنامه رژیم غذایی به منظور دستیابی و حفظ وزن سالم بدن کمک بگیرید.
جمع بندی
بیماری سیاتیک یکی از علل رایج درد باسن است. این عارضه ناشی از شرایط مختلفی است که کمر و نخاع را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اگرچه اکثر علل بیماری سیاتیک منجر به مشکلات جدی نمی‌شوند، اما سیاتیک منجر به درد شدید میشود که راه رفتن، دویدن، نشستن و بالا رفتن از پله‌ها را تحت شعاع قرار می‌دهد.
درد سیاتیک گلوتئال یا باسن را در خانه می‌توان با استراحت، فعالیت بدنی، درمان‌های سرد و گرم و مسکن‌های بدون نسخه کنترل کرد. زمانی که درمان‌های خانگی موثر نباشند، پزشک متخصص درد درمان‌های اضافی، از جمله داروها، تزریق استروئیدی و فیزیوتراپی را تجویز می‌کند. در برخی از افراد برای درمان علت زمینه‌ای عارضه سیاتیک مانند فتق یا پارگی دیسک جراحی نیازمند است. عارضه سیاتیک با عود بیماری همراه است و علائم سیاتیک دوباره ظاهر می‌شوند و تا شش هفته ادامه می‌یابند. با فعال ماندن، تمرین وضعیت بدنی مناسب، حفظ وزن مناسب و سیگار نکشیدن از عود بیماری می‌توان جلوگیری کرد.
