کمر درد به هنگام نفس کشیدن: دلیل آن چیست و چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

کمر درد به هنگام نفس کشیدن می‌تواند به‌خاطر عوامل مختلف اتیولوژیک، از شرایط نسبتا خوش‌خیم مانند کشیدگی‌های عضلانی، پلورزی (التهاب سطح خارجی ریه‌ها و دیواره داخلی قفسه سینه) و وضعیت‌های بالینی بسیار جدی‌تر و تهدیدکننده نظیر آمبولی ریه (انسداد شریان‌های ریوی با لخته خون) و نئوپلاسم‌های بدخیم ریوی (سرطان ریه) بروز کند.

این بیماری‌ها یا شرایط می‌توانند باعث کمر درد به هنگام نفس کشیدن شوند که هر کدام علائم و نشانه‌های منحصربه‌فردی دارند و با روش‌های متفاوتی درمان می‌شوند. برخی از آن‌ها با مراقبت و درمان‌های خانگی قابل کنترل هستند؛ اما در موارد حاد مانند آمبولی ریه یا سکته قلبی، شرایط بیمار اورژانسی بوده و نیاز به مداخله فوری پزشک دارند.

آمبولی ریه

آمبولی ریه وضعیتی است که یک لخته خون (در موارد نادر چربی، هوا یا تومور) از محل تشکیل، جدا شده و با جریان خون و سمت راست قلب به شریان‌های ریوی می‌رسد و موجب انسداد کامل یا نسبی جریان خون به بخشی از ریه می‌شود. از علائم رایج آمبولی ریه می‌توان به درد قفسه سینه (با تنفس عمیق، سرفه یا عطسه شدت می‌یابد)، تنگی نفس ناگهانی، به نفس افتادن و در موارد شدیدتر سرفه همراه با خلط خونی، افزایش ضربان قلب، افت فشار خون و کاهش سطح هوشیاری اشاره کرد.

درمان: آمبولی ریه به‌صورت استاندارد با داروهای ضد انعقاد خون برای جلوگیری از رشد و تشکیل لخته جدید و حل شدن آن، درمان می‌شود. پزشک در حین درمان تلاش می‌کند تا عملکرد قلب و ریه‌ها را باز یابد. در برخی موارد نیاز است که لخته خون با استفاده از جراحی برداشته شود.

انفارکتوس میوکارد یا سکته قلبی

انفارکتوس یا سکته قلبی زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به‌دلیل انسداد ناگهانی یکی از شریان‌ها، به بخشی از عضله قلب کاهش یافته یا به کلی قطع شود. این امر موجب نرسیدن اکسیژن و آسیب دیدن قلب خواهد شد. یکی از علائم سکته قلبی احساس درد شدید در قفسه سینه است، اما درد می‌تواند به کمر، بازوها و فک نیز سرایت کند و با نفس کشیدن شدت یابد.

درمان: چنانچه عامل سکته قلبی انسداد شریان باشد، باید با جراحی یک استنت (فنر) برای گشاد کردن شریان کار گذاشته شود. همچنین عمل بای‌پس قلب یکی دیگر از روش‌های درمانی است که از یک رگ پیوندی برای ایجاد مسیر جایگزین استفاده می‌شود تا خون به قلب برسد. پس از سکته قلبی، پزشک متخصص وضعیت بیمار را تحت نظر گرفته و درمان را با داروهای قلب یا توانبخشی برای بهبود عملکرد، ادامه می‌دهد.

کلاپس ریه

کلاپس یا باز شدن ناقص ریه، بسته به شدت آن می‌تواند موجب کمر درد به هنگام نفس کشیدن و برخی علائم دیگر شود. در صورتی که تنها بخشی از ریه درگیر شده این وضعیت را آتلکتازی می‌نامند و اگر شدیدتر و گسترده‌تر باشد به‌عنوان پنوموتوراکس شناخته می‌شود. آتلکتازی به‌طور معمول بر اثر انسداد مجاری هوایی با خلط یا اعمال فشار خارجی بروز می‌کند. از سوی دیگر حالت پنوموتوراکس زمانی ایجاد می‌شود که هوا از ریه‌ها خارج و فضای بیرونی را پر کند. تجمع هوا خارج از ریه‌ها بر آن‌ها فشار وارد کرده و نفس کشیدن را دشوار خواهد کرد. به همین دلیل این عارضه نیاز فوری به مراقبت‌های پزشکی دارد.

درمان: برای درمان آتلکتازی تمرکز بر باز کردن مجدد مجرای ریه و تشخیص علل زمینه‌ای است. برای این منظور پزشک درمان ترکیبی شامل داروهای استنشاقی، تکنیک‌های رفع انسداد، تمرینات تنفس عمیق و سایر درمان‌های پیشرفته‌تر را به‌کار می‌گیرد. پنوموتوراکس چنانچه خفیف باشد خودبه‌خود برطرف خواهد شد، اما در موارد شدیدتر نیاز به لوله‌گذاری در قفسه سینه یا جراحی دارد.

انحراف ستون فقرات (اسکولیوز)

اسکولیوز، گژپشتی یا انحراف ستون فقرات، همانطور که از نامش پیداست باعث ایجاد انحنای غیرطبیعی در ستون فقرات می‌شود. این انحنا که به‌صورت حرف لاتین S است، بر ستون فقرات سینه‌ای و کمری در هر دو بخش بالا و پایین تاثیر می‌گذارد. از آنجا که ستون فقرات سینه‌ای به دنده‌ها متصل هستند، در صورت بروز اسکولیوز، قفسه سینه دچار پیچ خوردگی شده و نفس کشیدن را دشوار می‌کند. این عارضه بسته به شدت و میزان انحراف، علائم مختلفی دارد که بارزترین آن‌ها کمر درد به هنگام نفس کشیدن است.

درمان: چنانچه اسکولیوز خفیف تا متوسط باشد می‌توان با استفاده از کمربند طبی، فیزیوتراپی و انجام تمرینات کششی و تنفسی ناراحتی را کاهش داد. در موارد شدیدتر برای بازگرداندن فرم طبیعی ستون فقرات، نیاز به جراحی خواهد بود.

گوژپشتی یا قوز (کیفوز)

گوژپشتی، کیفوز یا کایفوز، عارضه‌ای است که به گرد شدن بیش از حد کمر اطلاق می‌شود و از انواع آن می‌توان به کیفوز وضعیتی (پوسچرال)، کیفوز شوئرمن و کیفوز مادرزادی اشاره کرد.

کیفوز وضعیتی شایع‌ترین نوع بوده که در زنان بیشتر از مردان رخ می‌دهد و ارتباطی با ناهنجاری‌های ساختاری ستون فقرات ندارد. از سوی دیگر کیفوز شوئرمن برخلاف کیفوز مادرزادی که از بدو تولد وجود دارد، در سنین نوجوانی ظاهر می‌شود.

درمان: افراد مبتلا به کیفوز وضعیتی، قادرند با تمرکز بر حالت بدن، ستون فقرات خود را به حالت طبیعی بازگردانند. کیفوز شوئرمن و مادرزادی که شدیدتر هستند ناهنجاری‌های ساختاری ستون فقرات را شامل می‌شوند و تنها با جراحی قابل درمان خواهند بود.

کوفتگی یا شکستگی دنده ها

کوفتگی یا شکستگی دنده بر اثر زمین خوردن یا آسیب‌های شدید (تروماتیک) ایجاد می‌شود که علائم آن نفس تنگی، احساس درد در قفسه سینه و پشت هستند. این احساس درد با نفس عمیق کشیدن، سرفه و عطسه که بر سینه و شکم فشار می‌آورند افزایش می‌یابد. این احساس درد به پشت بدن گسترش یافته و باعث کمر درد به هنگام نفس کشیدن نیز می‌شود.

درمان: شکستگی دنده، درمان خاصی نداشته و با استراحت و مراقبت خودبه‌خود بهبود خواهد یافت. داروهای مسکن و فیزیوتراپی می‌توانند دوران نقاهت را راحت‌تر و کوتاه‌تر کنند.

شکستگی مهره

مهره‌های ستون فقرات بر اثر زمین خوردن و ضربه شدید، آسیب می‌بینند و ممکن است دچار شکستگی شوند. افرادی که به پوکی استخوان (استئوپروز) مبتلا هستند و ساختار استخوانی ضعیفی دارند، آسیب‌پذیرتر بوده و بیشتر در معرض شکستگی مهره‌ها قرار دارند. از علائم این عارضه می‌توان به کمر درد اشاره کرد که با افزایش فشار در داخل شکم و سینه (نفس کشیدن، سرفه یا عطسه) شدت خواهد یافت.

درمان: شکستگی‌های مهره در صورتی که خفیف باشد با استراحت و فیزیوتراپی قابل درمان هستند، اما در مواردی که شکستگی قابل توجه باشد برای پایدار کردن ستون فقرات نیاز به جراحی خواهد بود.

بیرون زدگی یا فتق دیسک

بیرون زدگی دیسک عارضه‌ای است که دیسک از محل خود جابه‌جا شده و مهره‌ها بر یکدیگر و رشته‌های عصبی فشار می‌آورند. از سوی دیگر فتق دیسک زمانی رخ می‌دهد که ماده ژله مانند داخلی دیسک بین مهره‌ای، بر اثر آسیب دیدن غشای خارجی، به بیرون نشت کند. این ماده بر ریشه‌های عصبی فشار آورده و علاوه بر ایجاد درد در فعالیت ایجاد اختلال می‌کند. این عارضه بیشتر در ناحیه کمر رخ می‌دهد، اما ممکن است در ستون فقرات سینه‌ای نیز اتفاق بیفتد که باعث درد در بین کتف‌ها می‌شود.

درمان: چنانچه بیرون زدگی یا فتق دیسک جزئی باشد با فیزیوتراپی درمان خواهد شد، اما در موارد شدیدتر و مزمن که ناراحتی به عصب پا سرایت کرده باشد و ایستادن و راه رفتن را دشوار کند، تنها با جراحی درمان خواهد شد.

آسم و سرفه مزمن

آسم و سرفه‌های مزمن می‌توانند باعث کمر درد به هنگام نفس کشیدن شوند. حملات آسم نفس کشیدن را دشوار کرده و بدن برای دریافت اکسیژن به تقلا می‌افتد که منجر به سرفه و احساس درد در کمر و قفسه سینه می‌شود. برخی افراد که به آسم شدید، همراه با سرفه‌های مزمن مبتلا هستند، بر اثر سرفه دچار کشیدگی عضلانی شده و به هنگام نفس کشیدن در ناحیه کمر احساس درد می‌کنند.

درمان: بیماری آسم درمان قطعی ندارد و تنها راهکار اجتناب از عوامل محرک مانند گرد و غبار، آلودگی و آلایندگی‌های موجود در هوا، حیوانات خانگی و آلرژن‌های فضای باز است. اگرچه دوری از تمام این عوامل کاری دشوار و در برخی مواقع غیر ممکن خواهد بود. از این رو می‌بایست اسپری‌های استنشاقی تجویزی برای درمان حمله آسم و کمک به کنترل طولانی‌مدت این بیماری را همواره در دسترس داشته باشید.

بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)

بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) وضعیتی است که جریان هوا را کاهش می‌دهد و علائمی چون تنگی نفس، سرفه، تولید خلط و کمر درد دارد. این بیماری در افرادی که دخانیات مصرف می‌کنند شایع‌تر است.

درمان: بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) یک ناراحتی پیشرونده با چندین مرحله است که درمان آن به پیشرفت بیماری بستگی دارد. نخستین اقدام درمانی ترک سیگار و هر نوع دخانیات است. همچنین این بیماری را می‌توان با دارو، شرکت در جلسات توانبخشی ریوی و اکسیژن درمانی کنترل کرد. در موارد بسیار شدید بیمار تحت جراحی قرار خواهد گرفت، اما چنانچه هیچ درمانی کارساز نباشد برای راحتی بیشتر از مراقبت‌های پایان عمر استفاده می‌شود.

التهاب پرده جنب (پلورزی)

پلورزی بر اثر التهاب پرده جنب (پلورا) که غشای نازکی برای احاطه کردن ریه‌ها و حفره قفسه سینه است، بروز می‌کند. از علائم این عارضه می‌توان به تنگی نفس، سرفه و درد قفسه سینه که به شانه‌ها و بین کتف‌ها انتشار می‌یابد، اشاره کرد.

درمان: درمان پلورزی بسته به شدت آن متفاوت خواهد بود و شامل مدیریت علت زمینه‌ای، مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و کشیدن مایع جنب با سوزن (توراسنتز) می‌شود. در موارد بسیار شدید گزینه جراحی برای قرار دادن لوله تخلیه (درناژ) یا برداشتن بخشی از پرده جنب ملتهب مد نظر قرار می‌گیرد.

ذات الریه (پنومونی)

ذات‌الریه به‌دلیل ایجاد عفونت بروز می‌کند که به تجمع مایع در ریه‌ها خواهد انجامید. نشانه این بیماری احساس درد در قفسه سینه، کمر یا شکم هنگام نفس کشیدن یا سرفه کردن، است.

درمان: اگر دلیل بروز ذات‌الریه عفونت باکتریایی باشد، پزشک برای درمان آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند. در موارد بسیار شدید، فرد باید در بیمارستان بستری و تحت مراقبت قرار گیرد.

سرطان ریه

سرطان ریه در مراحل اولیه تقریبا هیچ نشانه‌ای ندارد، اما با پیشرفت، فرد هنگام نفس کشیدن در قفسه سینه احساس درد کرده، دچار تنگی نفس و سرفه مزمن می‌شود.

درد ناشی از سرطان ریه به‌خصوص در مواقعی که سایر قسمت‌های بدن درگیر شده باشند، به نواحی بالای کمر گسترش می‌یابد.

درمان: برای درمان سرطان ریه، پزشک اقدام به شیمی‌درمانی، پرتودرمانی و جراحی برای برداشتن تومورهای سرطانی می‌کند.

چاقی و اضافه وزن

چاقی یکی از دلایل اصلی بروز مشکلات تنفسی است. اضافه وزن و تجمع لایه‌های چربی در اطراف گردن، قفسه سینه و شکم بر ریه‌ها و مجاری تنفسی فشار آورده و نفس کشیدن را دشوار می‌کند. در برخی مواقع نفس کشیدن عمیق با درد در کمر و قفسه سینه همراه است.

درمان: بهبود این وضعیت با کاهش وزن از طریق رژیم غذایی، ورزش، دارو و روش‌های پزشکی ممکن می‌شود. در شرایطی که اضافه وزن ناشی از اختلالات هورمونی باشد، پزشک داروهای مرتبط را تجویز خواهد کرد.

درد عصبی بین دنده ای (نورالژی)

نورالژی بین‌دنده‌ای عصب‌های این ناحیه را تحریک کرده و ایجاد درد می‌کند که می‌تواند به پشت، قفسه سینه، شکم و پهلوها نیز انتشار یابد. این عصب‌ها از آنجا که در امتداد دنده‌ها قرار گرفته‌اند، باعث کمر درد به هنگام نفس کشیدن می‌شوند.

درد عصبی بین دنده‌ای به‌صورت تیر کشنده، سوزش، گزگز و سوزن سوزن شدن احساس می‌شود. نورالژی پس از هرپس شایع‌ترین نوع نورالژی است که عامل اصلی آن عفونت ویروس هرپس زوستر (زونا) می‌باشد.

درمان: درمان نورالژی بین‌دنده‌ای امری چالش‌برانگیز است و روش‌های درمانی مختلفی دارد. از جمله درمان‌های محافظه‌کارانه و غیرتهاجمی می‌توان به فیزیوتراپی، داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)، مهارکننده‌های بازجذب سروتونین-نوراپی‌نفرین (SNRIs)، ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای (TCAs)، ضد تشنج و مسکن اپیوئیدی اشاره کرد. برداشتن عصب (نورکتومی)، سوزاندن عصب با گرما (ابلیشن با امواج رادیوفرکانسی) و تحریک طناب نخاعی، از جمله روش‌های تهاجمی‌تر هستند.

کشیدگی عضله

بلند کردن اجسام سنگین یا حرکات شدید بالاتنه، می‌تواند به کشیدگی عضله در قسمت بالایی پشت یا ناحیه کتف منجر شود. این عارضه باعث درد و حساسیت به لمس شده که به هنگام نفس عمیق کشیدن، به‌دلیل باز شدن قفسه سینه و اعمال فشار بر عضله آسیب‌دیده، شدت خواهد یافت. از این رو کشیدگی عضله بین‌دنده‌ای باعث کمر درد به هنگام نفس کشیدن می‌شود.

درمان: عضلات آسیب دیده بر اثر کشیدگی، با گذشت زمان، استراحت و درمان‌های خانگی بهبود خواهند یافت. اگرچه با فیزیوتراپی می‌توان فرایند بهبودی را سرعت بخشید.

چه زمانی برای کمردرد هنگام نفس کشیدن نیاز به مراقبت پزشکی اورژانسی است؟

کمر درد به هنگام نفس کشیدن امری شایع است و دلایل بروز آن موارد بسیار ساده تا جدی را در بر می‌گیرد. چنانچه احساس درد، با گذشت زمان شدیدتر می‌شود و بعد از چند هفته بهبود نمی‌یابد، باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. در صورت مشاهده علائم زیر نیاز به مراجعه اورژانسی به پزشک دارید.

• درد شدید
• بی‌حسی، گزگز یا ضعف در پاها
• درد در قفسه سینه و تنگی نفس
• ضعف و ناتوانی در راه رفتن
• عدم کنترل روده یا مثانه
• کمردرد یا مشکل تنفسی ناشی از حادثه جدی

جمع بندی

کمر درد به هنگام نفس کشیدن می‌تواند به دلایل مختلفی چون آسیب‌‌دیدگی عضلات یا استخوان‌ها مانند اسکولیوز، فتق دیسک، کشیدگی عضلات، شکستگی دنده‌ها یا مهره‌ها و موارد دیگری مثل آمبولی ریه یا سکته قلبی بروز کند. از این رو، درمان کمر درد با تشخیص و برطرف نمودن علت اصلی و علائم صورت می‌گیرد. اگر با گذشت زمان این ناراحتی بهبود نیافت و همچنان به هنگام نفس کشیدن احساس درد در ناحیه کمر دارید، می‌بایست در اسرع وقت به پزشک یا مرکز ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی مراجعه کنید.