نحوه ایجاد بیرون زدگی دیسک و فشار به ریشه های عصبی را در ویدئوی زیر مشاهده کنید.
شایع ترین علائم دیسک کمر
علایم دیسک کمر بسیار متنوع می باشند. درد کمری که ناشی از بیرون زدگی دیسک باشد،
با لمس کمر یا فشار روی آن و یا ضربه زدن به کمر، زیاد حساس نبوده و درد تشدید نمی شود. در این گونه موارد معمولا عوامل التهابی مثل عفونت ها، بدخیمی ها و بیماری های رماتیسمی بررسی می شوند.
کمردرد های دیسکوژنتیک ( ناشی از فتق دیسک) با فعالیت و نشستن تشدید و با خوابیدن کمتر شده یا بهبود می یابد.
در افرادی که عارضه فتق دیسک کمر دارند، نشستن و برخاستن برایشان با درد زیادی همراه است و بی حسی یک طرف از بدن را معمولا گزارش می کنند.
به عبارتی می توان گفت بی حسی و مورمور شدن، شایع ترین علامت این عارضه است.
علایم پارگی دیسک
گاهی دیسک کمر پاره می شود اما دردی نداشته و حتی علایمی هم ندارد ( در این حال بیرون زدگی دیسک در جهتی است که به ریشه عصبی، فشاری نیاورده است) و برعکس، گاهی یک بیرون زدگی خفیف دیسک درد طاقت فرسایی می دهد ( علت این امر را به دخالت مواد شیمیایی دردزا از طریق دیسک بیرون زده نسبت می دهند).
گرفتگی عضلات یا اسپاسم یکی دیگر از علایم بیرون زدگی دیسک است.
در بیماران معمولا عصب پا از کار می افتد و باعث بی حسی ساق پا می شود و اصطلاحا پا خواب می رود. در مرحله ی شدید و پیشرفته این عارضه، بیمار قادر به کنترل ادرار و مدفوع خود نیست.
عوامل ایجاد دیسک کمر
کمر درد یک بیماری نیست بلکه تظاهری است از تعداد زیادی بیماری های زمینه ای که تظاهرات بالینی همگی کمر درد می باشد ( مثل دیسک کمر، تنگی کانال کمری، تومور های ناحیه کمر، عفونت های ناحیه کمر، رگ به رگ شدن یا کشیدگی عضلانی، فرسودگی فقرات کمری و غیره).
برای تعداد زیادی از کمر درد ها علت روشن و واضحی را نمی توان یافت، ولی به نظر می رسد که علت این نوع دیسک کمر ها، منشا عضلانی – عصبی باشد.
در افرادی که دچار پوکی استخوان هستند، هر حرکت نابجایی که ممکن است به ظاهر بی اهمیت به نظر برسد، می تواند شکستگی کوچکی ( در حد میکروسکوپی) در مهره ها ایجاد نماید.
زیرا این مهره ها به علت کمبود شدید کلسیم استقامت کافی ندارند. در طول زمان این شکستگی های کوچک به هم پیوسته و موجب تخریب مهره ها می گردد، که در رادیوگرافی کمر و MRI یا C.T قابل تشخیص هستند.
پوکی استخوان
در افراد با پوکی استخوان کمری و شکستگی های میکروسکوپی ناشی از آن، درد کمر موضعی بوده و معمولا به پاها انتشار ندارند.
کم تحرکی
کم تحرکی یکی از عواملی است که موجب بروز کمردرد می شود. عدم فعالیت های فیزیکی مناسب، یکی از عوارض زندگی شهری دنیای امروز است، که با ضعیف نمودن عضلات و رباط های محافظ ستون فقرات همراه است.
بنابراین به افراد شاغلی که در محیط کار تحرک کافی ندارند، توصیه می شود که پس از پایان کار مدتی را برای ورزش کردن در نظر بگیرند، حتی اگر این ورزش به صورت راه رفتن ساده باشد.
وزن زیاد
بدیهی است وزن زیاد، سنگینی بیشتری را به عناصر مختلف کمر ( دیسک، مفاصل، مهره ها، رباط ها، عضلات و…) وارد کرده، با فرسودگی و یا تخریب آن ها کمردرد شروع می شود.
به طور مثال اگر وزن کسی 60 کیلوگرم باشد، مانند این است که او 60 کیلو بار را صبح تا شب بر دوش خود حمل می کند.
سبک زندگی نامناسب
طرز نشستن یا خوابیدن، راه رفتن یا رانندگی از جمله عوامل دیگری است که اگر ناصحیح انجام شود، موجب کمردرد می شود. مخصوصا اگر این امر طولانی مدت باشد.
فشارهای عصبی
استرس و تنش های عصبی اغلب بدون این که ضایعه ای در ستون فقرات کمری وجود داشته باشد، می تواند موجب بروز و یا تشدید کمردرد شود. و چه بسا باعث جراحی های بی مورد گردد.
دیگر بیماری ها
تومورها، بیماری های التهابی، عفونت ها، ضعف عضلانی، تنگی کانال نخاع کمر، لیزخوردگی مهره، انحراف ستون فقرات و زخم های نافذ از جمله عوامل موثر در بروز و یا تشدید کمردرد می باشند.
راههای تشخیص دیسک کمر
ستون فقرات یکی از مهم ترین قسمت های بدن انسان می باشد، در واقع عاملی است که قامت بشر را استوار نگه می دارد، به طوری که بدون آن انسان قادر به ایستادن نبوده و می بایست مانند کرم روی زمین بخزد.
و علاوه بر آن ستون فقرات دارای کانالی است که عنصر حیاتی نخاع را در خود جای داده است و آن را در برابر صدمات و ضربات بیرونی حفظ می کند.
بنابراین، اگر بخواهیم زندگی فعالی داشته باشیم می بایست از ستون فقرات خود به خوبی نگه داری کنیم.
ساختار و ساختمان کل ستون فقرات به گونه ای طراحی شده است که ضمن اجازه برای اجرای حرکات مناسب در جهات مختلف ( با محدودیت نسبی در برخی جهات ) از آسیب رسیدن به عناصر عصبی ضمن انجام فعالیت های روزانه جلوگیری کند.
معمولا یکی از سوالاتی که پزشکان برای تشخیص این عارضه می پرسند، این است که با چه فعالیتی درد کمر شما بیشتر می شود.
پیشینه کمردرد و دیسک کمر در خانواده ی شما را جویا می شود. بی حسی و ضعف عضلات از علایم شایع کمردرد است.
انجام آزمایشات تصویربرداری کامل کننده پروسه ی تشخیص کمردرد شما می باشد.
با آزمایش زیر تا حدودی میتوانید تشخیص دهید که دچار بیرون زدگی دیسک هستید یا خیر؟
روی سطح صاف دراز بکشید و به آرامی پاهایتان را بالا بیاورید. اگر بین زاویه ۳۰ تا ۷۰ درجه درد شدیدی در کمر احساس کردید، شما مشکل بیرون‌زدگی دیسک کمر دارید.
تست SLR
راه های پیشگیری از دیسک کمر
انجام عمل جراحی بدون معاینه کامل و بررسی های دقیق : زیرا اکثریت فتق دیسک ها با استراحت و رعایت اصولی، بدون نیاز به جراحی بهبود می یابند.
در حالی که بر اساس معاینات بالینی و تست های انجام شده، پزشک معالج به این نتیجه رسیده که به جز جراحی چاره دیگری نیست و بیمار می بایست عمل شود، خودداری از انجام عمل جراحی توسط بیمار موجب عوارض گوناگون و گاهی غیر قابل برگشت برای وی می شود.
برطرف کردن درد بدون برطرف کردن عامل ایجاد درد بر عوارض فتق دیسک می افزاید. خداوند متعال درد را بدون علت خلق نکرده است، درد فی نفسه چیز بدی نیست. درد به ما نشان می دهد که عامل مخربی در حال صدمه زدن به ما می باشد. بنابراین باید عامل آسیب رساننده را برطرف کرد تا درد تسکین یابد. اگر فقط درد را برطرف کنیم، عامل مخرب با شدت بیشتری به کار خود ادامه می دهد، تا جایی که راهی برای جبران باقی نمی ماند.
بهترین روشهای درمان دیسک کمر بدون جراحی
برای درمان دیسک کمر معمولا تا جایی که درد و علایم فتق دیسک خیلی شدید نشده باشد، جراحی پیشنهاد نمی شود. و درمان های بدون جراحی کمر مطرح می شوند.
در ادامه به بیان برخی از روش های درمانی بدون جراحی برای دیسک کمر می پردازیم.
اوزون تراپی دیسک کمر
اخیرا به خواص درمانی اوزون پی برده اند و آن را به روش های دیگر درمان دیسک کمر افزوده اند. اوزون تراپی دیسک کمر یک روش جدید است، که گاز اوزون به دست آمده از دستگاه اوزون ساز را وارد فضای دیسک کمر یا سایر مفاصل ضایعه دیده می نمایند،
در این صورت اکسیژن سوم اوزون) (o3 با مواد داخل مفصل یا دیسک واکنش نشان داده و موجب کاهش التهاب، کاهش درد و کوچک شدن حجم دیسک کمر ( برطرف شدن فتق دیسک ) می گردد.
لیزر دیسک کمر
در پزشکی از لیزر به عناوین گوناگونی مانند چاقوی جراحی، وسیله تشخیص و وسیله تسکین دهی استفاده می شود. برای تسکین درد مثل دیسک کمر از دو نوع لیزر استفاده می شود، پرتوان . کم توان ( یا گرم و سرد ). در فیزیوتراپی از لیزر کم توان استفاده می شود.
در عمل جراحی دیسک کمر با لیزر، هیچ گونه برشی در پوست صورت نمی گیرد بلکه با استفاده از نور لیزر سبب تبخیر هسته دیسک می شوند. این عمل نیازی به بیهوشی ندارد بلکه با بی حسی انجام می شود در نتیجه بیمار از عمل خودآگاهی پیدا می کند. این روش یکی از کم هزینه ترین روشها برای جراحی دیسک کمر می باشد.
درمان دیسک کمر با امواج رادیویی
این روش در واقع یک شیوه درمان تهاجمی جدید برای درمان دیسک کمر بدون جراحی می باشد. و در واقع از یک دستگاه الکتریکی استفاده می شود. این دستگاه لایه لایه بدن انسان را اسکن کرده و با پالس های امواج رادیویی و تاثیر گذاشتن روی ناحیه مورد نظر، حتی بدون لمس دیسک به بهبود کمردرد کمک می کند.
پیشنهاد میکنیم مقاله مهر خاموشی بر درد مهره های کمر با امواج رادیویی را مطالعه کنید.
تزریق اپیدورال استروئید
تزریق اپیدورال در واقع به تزریق دارو به ناحیه اپیدورال ستون فقرات، گفته می شود. این روش کم تهاجمی می تواند به بهبود دردکمر کمک شایانی نماید.
دیسکوژل
یکی از روش های درمان غیر جراحی دیسک کمر، دیسکوژل می باشد.
دیسکوژل در واقع ماده ای بدون خطر است که از جنس الکل می باشد. این ماده در فضای دیسک تزریق میشود و بعد از تزریق سفت شده و حالتی پنبه‌ای پیدا می‌کند.
تزریق دیسکوژل دو خاصیت دارد، در گام اول سبب بسته شدن منافذ بخش پاره شده که هنوز محتویاتش وارد کانال نخاعی نشده است، می شود و در مرحله ی دوم به جمع کردن بخش آبکی دیسک می پردازد و سبب بهبود برجستگی دیسک و درد آن می شود.
هیدرودیسککتومی (Spine jet)
هیدرودیسککتومی یا اسپاین جت یکی از شیوه های جدید برای درمان بدون جراحی کمردرد می باشد. در روش هیدرودیسککتومی بوسیله فشار بالای جریان آب بافت دیسک بیرون زده را برمی دارد و بدین شکل فشار از روی عصبی که باعث درد کمر و پا شده است برداشته می شود و درد از بین می رود.
درمان پارگی دیسک کمر
یکی از روش های پیشنهادی پزشکان در این حالت، تزریق نخاعی (اپیدورال استروئید) می باشد. یکی دیگر از گزینه های درمانی، فیزیوتراپی می باشد.
و در صورتی که با روش های درمانی غیر حراحی گفته شده در بالا نتیجه ای حاصل نشود، پزشک روش جراحی را پیشنهاد می دهد.
درمان خانگی درد کمر
یکی از شیوه هایی که برای درمان خانگی کمردرد پیشنهاد می شود، استفاده از کیسه نمک داغ شده بر روی موضع درد است.
پیاده روی های کوتاه مدت می تواند در بهبود کمردرد نقش به سزایی داشته باشد. استفاده از گرما برای تسکین درد از دیرباز مورد توجه بوده است.
استفاده از کیسه های آب گرم که در اکثر منازل وجود دارد متداول ترین روش خانگی درمان کمردرد است.
گرمای خفیف نه تنها موجب کاهش درد و کاهش اسپاسم عضلانی می شود، بلکه ترمیم بافتی را در اعضای آسیب دیده تسریع می کند.
درمان گیاهی کمردرد
دقت داشته باشید که سرما موجب انقباض عضلات کمری گردیده و درد را تشدید می نماید، بنابراین بیمار نباید کمر خود را در معرض هوای سرد قرار دهد.
غذاهایی که طبیعت سرد دارند، مثل ماست، گوجه فرنگی، خیار و هندوانه و… به تجربه دیده شده که موجب تشدید درد کمر می شود.
در صورت مصرف این غذاها بهتر است با غذاهایی که طبیعت گرم دارند مصرف شوند، مانند گردو، خرما،عسل، دارچین، زنجبیل و غیره.
تغذیه ناسالم موجب تشدید فرایند تحلیل دیسک کمر می شود.
به این همین علت تغذیه مناسب و درمان گیاهی می تواند در بهبود کمر درد مفید واقع شود. برای درمان گیاهی دیسک کمر می توانید یک بسته رطب بدون هسته را له کرده و بر روی ناحیه موردنظر به مدت دو شبانه روز ببندید.
دمنوش زنجبیل یکی دیگر از راهکار های درمان گیاهی است. از تاثیر فلفل هندی و زردچوبه نیز غافل نشوید.
۶ ورزش مناسب دیسک کمر + فیلم آموزشی
ورزش جایگاه رفیعی در درمان اغلب دردهای دیسک کمر دارد. ورزش های استاندارد توسط فیزیوتراپیست به بیمار آموزش داده می شود.
در این قسمت فیلم چندین ورزش مناسب دیسک کمر برای افرادی که مبتلا به این مشکل هستند آماده شده است.
توجه داشته باشید در حین تمرین، نباید کشش زیادی احساس کنید و به هیچ عنوان نباید علائم درد در حین تمرین افزایش یابند.
بهتر است پیش از انجام تمرینات مربوطه و ورزش برای دیسک کمر با یک متخصص مشورت کنید.
ورزش های مضر دیسک کمر
برخی ورزش ها نه تنها موجب تسکین درد دیسک کمر نمی شوند، بلکه حتی ممکن است آن را تشدید هم کند.
انجام ورزش هنگام درد توصیه نمی شود، زیرا هم درد را تشدید و هم آسیب را بیشتر می کند. برخی شیوه های ماساژ غیر اصولی و رگ برداری ها می تواند بعضا حتی درد کمر را افزایش داده و مضر باشد.
دویدن به کسانی که دیسک کمر دارند پیشنهاد نمی شود زیرا سبب فشار آمدن شدید به دیسک شما می شود. بلند کردن وزنه نیز موجب تشدید درد کمر می شود.
آب درمانی دیسک کمر + فیلم آموزشی
آب درمانی یکی از روش های متداول درمان دیسک کمر می باشد. در این روش، بیمار تا سینه در آب قرار گرفته و شروع به راه رفتن می کند. و یا دست های خود را به لبه استخر گرفته و بدون اینکه کمر پیچ و خم بخورد، با پاهای خود حرکات دوچرخه ای می زند.
اگر درد دیسک کمر بیمار برطرف شده باشد و به منظور تقویت عضلات کمر از آب درمانی استفاده می نماید، شنا به صورت کرال ( پشت یا سینه ) نیز مفید است.
راه رفتن در آب گرم ساکن و یا متحرک و یا چرخشی ( استخر های سر پوشیده یا سونا ) به کاهش وزن بیمار و تقویت عضلات کمری کمک می نماید.
به طور کلی، روش هیدروتراپی و یا آب درمانی در درمان کمردرد بسیار موثر است.
جراحی باز دیسک کمر
جراحی در موارد زیر معمولا توصیه می شود :
- عدم پاسخ به درمان دیسک کمر بدون جراحی ( مثل فیزیوتراپی، آب درمانی و سایر روش هایی که در بالاتر به آن ها اشاره شد)
شروع ضعف پیشرونده عضلات اندام تحتانی - بروز اختلالات ادراری-تناسلی (این مورد جزو موارد اورژانس های جراحی دیسک کمر می باشد)
- درد های غیر قابل تحمل که با روش های دیگر بهبود نیافته و کماکان ادامه دارند.
همانطور که برای درمان غیر جراحی دیسک کمر روش های گوناگونی وجود دارد، برای جراحی دیسک کمر نیز روش های مختلفی وجود دارد.
توجه داشته باشید که هیچ روش به خصوص جراحی دیسک کمر وجود ندارد که متضمن نتیجه صد در صد باشد.
هر نوع عمل جراحی دیسک کمر مزایا و معایب خاص خود را دارد.
در اینجا به بیان چند روش رایج جراحی دیسک کمر می پردازیم.
جراحی باز یکی از شیوه های رایج جراحی می باشد. در این روش بیمار به پشت خوابیده و پس از ضدعفونی کردن و پوشاندن بیمار، شکاف کوچکی در خط وسط روی پوست ایجاد می کنند.
با جدا کردن عضلات از روی قسمت پشتی دو مهره ای که دیسک بین آن دو قرار دارد، به پشت مهره می رسند و سپس به طور یک طرفه یا دو طرفه (برحسب نوع بیرون زدگی دیسک) تیغه مهره را بر می دارند، که به این عمل لامینکتومی می گویند.
با برداشتن تیغه مهره و لیگامان زرد به ریشه عصب تحت فشار می رسند.
سپس ریشه عصبی را از روی دیسک جدا کرده و بعد با تیغ مخصوص غشای محیطی دیسک (AF) را باز نموده و هسته مرکزی دیسک پوسیده مبتلا را به طور کامل خارج می کنند.
گاهی به جای دیسک خارج شده، دیسک مصنوعی (کیج) قرار می دهند.
و در نهایت عضلات متصل و پوست بسته می شود.
مزایا و معایب روش جراحی باز دیسک کمر
دیسک بیرون زده یا پاره شده اغلب به طور کامل برداشته می شود.
روش جراحی باز برای افراد خیلی مسن، بیماران با ناراحتی قلبی – عروقی، بیماران شدیدا دیابتیک با ریسک بالا همراه است و احتمال عفونت نیز وجود دارد.
به همین دلیل به این دسته افراد، این روش جراحی خیلی پیشنهاد نمی شود.
جراحی میکروسکوپی نیز یکی از روش های جراحی دیسک کمر می باشد.
در این روش به دلیل استفاده از میکروسکوپ، برش کمر بسیار کوچک بوده و از چهار سانتی متر تجاوز نمی کند.
بنابراین به نظر می رسد که احتمال عفونت کمتر باشد.
این روش بیشتر برای دیسک های کوچک و یک طرفه اجرا می شود.
احتمال عود دیسک در این روش بالاتر از روش قبلی است، زیرا قطعاتی از دیسک ممکن است در حوزه میدان دید میکروسکوپ نبوده و جا بماند و تخلیه نشود.
نحوه استراحت برای درمان دیسک کمر
اضطراب، دلشوره و تنش های عصبی نیز موجب بروز یا تشدید درد کمر می شود، که می بایست از آن اجتناب کرد. رابطه قوی و انکارناپذیری بین اختلالات عصبی و کمردرد وجود دارد که اغلب بیماران به وجود این رابطه پی برده اند. پس در واقع می توان گفت استراحت کردن، کمک شایانی در بهبود دیسک کمر خواهد داشت.
در مراحل اولیه برای کسی که عارضه دیسک کمر دارد، استراحت مطلق سه روزه معمولا تجویز می شود. استراحت برای کمردرد پیشنهاد می شود افراد در حالت استراحت دراز کشیده، شکم خود را به داخل منقبض کنند و تا شماره ی ده بشمارند و سپس آزاد کنند.
طرز خوابیدن بیماران دچار کمردرد
پزشکان معمولا خوابیدن بر روی شکم را منع می کنند، زیرا سبب فشار آمدن به کمر می شود. در زمانی که روی یک پهلو می خوابید، بهتر است از یک بالشت بین زانوهایتان استفاده نمایید. به علاوه اگر فاصله ی بین کمر و تشک زیاد است، حتما برای آن قسمت هم از بالشت کوچک استفاده نمایید. و اگر به پشت می خوابید می توانید از یک بالشت زیر زانوهایتان بهره ببرید.
سخن پایانی
در حال حاضر از روشهای جدید و نوین در درمان های بدون جراحی دیسک کمر استفاده میشود. بهتر است قبل از فکر کردن به جراحی، درمان پلکانی از روش های بدون تهاجم تا روشهای کم تهاجمی بنا به نظر پزشک را انجام دهید.
جراحی آخرین گزینه در درمان دیسک کمر است.
منابع:
