آرتریت زودرس، نوعی بیماری مفصلی است که زودتر از زمان معمول در زندگی بروز می‌کند. سن بروز این بیماری بسته به نوع آرتریت متفاوت است. به‌عنوان مثال، افرادی که پیش از ۵۰ سالگی به آرتروز (OA) مبتلا می‌شوند، دچار نوع زودهنگام این بیماری محسوب می‌شوند. همین موضوع در مورد افرادی که پیش از ۳۰ سالگی به آرتریت روماتوئید (RA) یا پیش از ۱۵ سالگی به لوپوس مبتلا می‌شوند نیز صدق می‌کند.
تنها ۷٪ از موارد تشخیص داده‌شده آرتریت، بین سنین ۱۸ تا ۴۴ سال آغاز می‌شوند؛ چیزی که باعث شده بسیاری این بیماری را مختص سالمندی بدانند. با این حال، آرتریت زودرس گاهی حتی کودکان بسیار خردسال را هم درگیر می‌کند. تمام انواع آرتریت نوجوانان در دسته آرتریت زودهنگام قرار می‌گیرند. این نوع‌ها معمولاً ناشی از شرایط خودایمنی هستند، نه فرسایش مفاصل که در آرتروز دیده می‌شود.
علائم آرتریت زودرس همان علائم معمول آرتریت هستند، اما تفاوت مهم اینجاست که افراد مبتلا به آرتریت زودهنگام باید مدت زمان بیشتری با این علائم زندگی کنند.
این مقاله به بررسی آرتریت زودرس می‌پردازد؛ از جمله انواع مختلف آن، سن شروع و علائم رایج. همچنین نحوه تشخیص و درمان انواع مختلف آرتریت زودرس را نیز توضیح می‌دهد.
انواع آرتریت زودرس
همانند آرتریت، آرتریت زودهنگام نیز انواع مختلفی دارد. یکی از آن‌ها، یعنی آرتروز، به فرسایش و ساییدگی مفاصل مربوط است، در حالی‌که بقیه انواع، بیماری‌های خودایمنی هستند (یعنی در آن‌ها سیستم ایمنی به بافت‌های سالم بدن حمله می‌کند).
اینکه چه سنی به‌عنوان «زودرس» در نظر گرفته می‌شود، به نوع خاص آرتریت بستگی دارد. برخی از انواع آرتریت به‌طور طبیعی زودتر از بقیه بروز می‌کنند.
| سن بروز زودرس | نوع آرتریت |
|---|---|
| اسپوندیلیت آنکیلوزان | پیش از ۱۷ سالگی |
| لوپوس | پیش از ۱۵ سالگی |
| آرتروز (استئوآرتریت) | پیش از ۵۰ سالگی |
| آرتریت پسوریاتیک | پیش از ۳۰ سالگی |
| آرتریت روماتوئید | پیش از ۳۰ سالگی |
آرتریت روماتوئید
آرتریت روماتوئید (RA) یک بیماری خودایمنی و التهابی است که می‌تواند در هر سنی بروز پیدا کند؛ بنابراین، کودکان نیز ممکن است به آن مبتلا شوند. دامنه‌ی معمول سن تشخیص این بیماری بین ۳۰ تا ۵۰ سال است. بروز بیماری پیش از ۳۰ سالگی، آرتریت روماتوئید زودرس محسوب می‌شود.
در آرتریت روماتوئید، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های سالم حمله می‌کند. علائم می‌توانند به‌صورت تدریجی و آهسته در طول چند هفته یا ماه ظاهر شوند یا به‌صورت ناگهانی و شدید بروز کنند. بروز بیماری می‌تواند به چند شکل دسته‌بندی شود، از جمله:
- شروع انفجاری چندمفصلی (Explosive polyarticular onset): علائم طی یک یا دو روز ظاهر می‌شوند.
- الگوی بازگشتی (Palindromic presentation): ورم مفصل در یک یا دو مفصل به‌مدت چند روز یا چند هفته ظاهر می‌شود، سپس ناپدید شده و ممکن است دوباره در همان یا مفصل دیگری بازگردد.
در اغلب موارد، علائم به‌صورت تدریجی آغاز می‌شوند؛ معمولاً با خشکی، درد و تورم در چند مفصل شروع شده و به‌تدریج حالت چندمفصلی پیدا می‌کنند (یعنی مفاصل بیشتری درگیر می‌شوند). بروز ناگهانی و الگوی بازگشتی نسبت به این حالت، کمتر شایع‌اند.
نخستین نشانه‌های آرتریت روماتوئید زودهنگام عبارت‌اند از:
- خشکی در یک یا چند مفصل
- درد هنگام حرکت
- حساسیت در مفصل
- گسترش درد به سایر مفاصل با گذر زمان
همچنین، ممکن است هفته‌ها یا حتی ماه‌ها پیش از ظاهر شدن علائم مفصلی، با نشانه‌های عمومی دیگری مواجه شوید که به‌صورت مقطعی ظاهر و ناپدید می‌شوند:
- احساس ناخوشی یا ناراحتی عمومی بدون علت مشخص (مالِیز)
- خستگی
- افسردگی
- گاهی تب خفیف
مطلب مرتبط: علائم روماتیسم شدید و مرحله نهایی چیست و چه درمانی دارد؟
آرتروز
آرتروز (OA) شایع‌ترین نوع آرتریت است. این بیماری ممکن است در هر سنی رخ دهد اما معمولاً از دهه پنجاه زندگی شروع می‌شود، بنابراین شروع آن قبل از ۵۰ سالگی به عنوان زودرس محسوب می‌شود.
علائم معمولاً به تدریج ظاهر شده و با گذشت زمان بدتر می‌شوند. برخی از علائم اولیه رایج آرتروز عبارت‌اند از:
- درد مفاصل
- سفتی مفاصل در صبح یا پس از استراحت
- محدودیت در دامنه حرکت که ممکن است پس از حرکت کردن برطرف شود
- صدای تق‌تق یا جیرجیر هنگام خم شدن مفصل
- تورم در اطراف مفصل
- ضعف عضلات اطراف مفصل
- ناپایداری مفصل (مثل حالتی که زانو ناگهان قفل می‌کند یا ضعف می‌رود)
چرا تشخیص زود هنگام اهمیت دارد؟
برای برخی افراد که نیاز به جراحی تعویض مفصل دارند، معمولاً علائم آن‌قدر شدید نمی‌شوند که قابل تشخیص باشند تا زمانی که بیماری به مرحله‌ای برسد که انجام جراحی موفقیت‌آمیز بسیار دشوار باشد. همچنین، با تشخیص و درمان زودرس آرتروز، می‌توان پیشرفت بیماری را به تأخیر انداخت. اگر هر یک از علائم آرتروز را تجربه می‌کنید، مهم است که به پزشک مراجعه کنید.
آرتریت پسوریاتیک
افرادی که به پسوریازیس مبتلا هستند، یک بیماری پوستی که باعث ایجاد لکه‌های قرمز و پوسته‌پوسته می‌شود، ممکن است حدود ۱۰ تا ۲۰ سال پس از بروز علائم پوستی، دچار آرتریت پسوریاتیک شوند. درصد کمی از بیماران با آرتریت پسوریاتیک، علائم مفصلی را قبل از بروز ضایعات پوستی تجربه می‌کنند. معمولاً آرتریت پسوریاتیک در سنین ۳۰ تا ۴۰ سالگی ظاهر می‌شود و بروز زودرس آن قبل از ۳۰ سالگی محسوب می‌شود.
علائم اولیه آرتریت پسوریاتیک عبارت‌اند از:
- درد و تورم در مفاصل
- وجود یک لکه کوچک پسوریازیس یا لکه‌هایی که بخش‌های زیادی از بدن را پوشش می‌دهند
- خشکی مفاصل
- خستگی
- دوره‌های بدتر شدن علائم آرتریت پسوریاتیک که پس از آن بهبود پیدا می‌کنند
اسپوندیلیت آنکیلوزان
علائم اسپوندیلیت آنکیلوزان معمولاً بین سنین ۱۷ تا ۴۵ سال ظاهر می‌شوند. بروز بیماری قبل از ۱۷ سال به‌طور رسمی به‌عنوان شروع زودهنگام در نظر گرفته می‌شود، اما ممکن است در جوانان نیز به عنوان شروع زودرس محسوب شود. علائم اولیه این بیماری التهابی عبارت‌اند از:
- درد و سفتی مکرر در پایین کمر و باسن که به‌تدریج و طی چند هفته یا ماه ظاهر می‌شود
- ناراحتی در یک سمت یا دو طرف متناوب
- درد مبهم و منتشر، نه متمرکز در یک نقطه
- درد و سفتی که معمولاً صبح‌ها و شب‌ها شدیدتر است، اما ممکن است با دوش آب گرم یا ورزش سبک بهتر شود
- تب خفیف
- کاهش اشتها
- کم‌خونی خفیف تا متوسط
- التهاب روده
- یوئویت (التهاب پوشش داخلی چشم یا یوئه)
با گذشت زمان، درد معمولاً طولانی‌تر می‌شود و در هر دو طرف احساس می‌شود، که معمولاً حداقل سه ماه ادامه دارد. در طول سال‌ها، خشکی و درد می‌تواند به سمت بالا، از ستون فقرات به ناحیه گردن، همچنین به دنده‌ها، کتف‌ها، لگن، ران‌ها و پاشنه‌ها گسترش یابد.
لوپوس اریتماتوز سیستمیک
بیماری لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE) یک بیماری خودایمنی است که می‌تواند تمام سیستم‌های بدن را درگیر کند. آرتریت لوپوسی علائمی مشابه با مراحل اولیه آرتریت روماتوئید دارد. آرتریت یکی از شایع‌ترین راه‌هایی است که لوپوس از طریق آن خود را نشان می‌دهد.
علائم لوپوس شامل موارد زیر است:
- راش پوستی به شکل پروانه
- زخم‌های دهانی
- ریزش مو
- درد قفسه سینه
لوپوس اغلب در افراد بین ۱۵ تا ۴۵ سال تشخیص داده می‌شود. پیش از ۱۵ سالگی، ابتلا به آن به‌عنوان شروع زودرس در نظر گرفته می‌شود.
آرتریت نوجوانان
نخستین علائم آرتریت نوجوانان می‌توانند بین ۶ ماهگی تا ۱۶ سالگی ظاهر شوند. تمام موارد آرتریت نوجوانان به‌عنوان شروع زودهنگام در نظر گرفته می‌شوند.
علائم ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- تب‌های بالا که معمولاً عصرها اوج می‌گیرند و به‌طور ناگهانی از بین می‌روند
- لنگیدن یا درد در مچ، انگشت یا زانو
- راش‌هایی که به‌صورت ناگهانی در یک یا چند ناحیه ظاهر و ناپدید می‌شوند
- سفتی در گردن، لگن یا سایر مفاصل
- خشکی مفاصل که پس از استراحت بدتر می‌شود
- تورم ناگهانی مفاصل که برای مدتی بزرگ شده باقی می‌مانند
- قرمزی و گرمی مفاصل
اگرچه درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، برخی کودکان مبتلا به آرتریت به بهبودی کامل (remission) می‌رسند؛ به این معنا که بیماری دیگر فعال نیست. با این حال، هرگونه آسیبی که به مفاصل وارد شده باشد، باقی خواهد ماند.
علائم آرتریت با شروع زودرس
علائم آرتریت با شروع زودهنگام شامل موارد زیر است:
- دردی که می‌آید و می‌رود
- درد در یک یا چند مفصل
- قرمزی، تورم و گرمی در مفاصل که سه روز یا بیشتر ادامه دارد یا بیش از سه بار در ماه رخ می‌دهد
- سختی در حرکت دادن یک مفصل
علل آرتریت با شروع زودرس
عوامل خطر زیادی برای آرتریت با شروع زودرس وجود دارد:
- اضافه وزن: وزن زیاد می‌تواند فشار بر مفاصل تحمل‌کننده وزن مانند لگن و زانوها وارد کند.
- عفونت‌ها: باکتری‌ها و ویروس‌ها می‌توانند مفاصل را آلوده کرده و باعث بروز برخی انواع آرتریت شوند.
- آسیب‌های مفصلی: صدمات ورزشی و حرکات تکراری که به مفاصل فشار می‌آورند، می‌توانند در بروز استئوآرتریت نقش داشته باشند.
- برخی مشاغل: اگر شغل شما نیاز به خم شدن مکرر زانو یا چمباتمه زدن داشته باشد، ممکن است منجر به استئوآرتریت شود.
- سیگار کشیدن: سیگار کشیدن می‌تواند خطر ابتلا به آرتریت روماتوئید را افزایش دهد.
- جنسیت: برخی انواع آرتریت در زنان بیشتر از مردان دیده می‌شود، مانند آرتریت روماتوئید.
- ژن‌ها: برخی انواع آرتریت ارثی یا ژنتیکی هستند، مانند آرتریت روماتوئید، لوپوس سیستمیک و آنکیلوزینگ اسپوندیلیت. افرادی که ژن HLA کلاس II دارند، در خطر بالاتری برای ابتلا به آرتریت هستند.
تشخیص
تشخیص بیماری آرتریت توسط یک پزشک متخصص اهمیت زیادی دارد، زیرا ممکن است فرد هم‌زمان به بیش از یک نوع آرتریت مبتلا باشد. روند تشخیص آرتریت با شروع زودرس برای هر نوع آرتریت مشابه است.
برای رد کردن سایر بیماری‌هایی که ممکن است علائم مشابه آرتریت داشته باشند، پزشک شما به موارد زیر نیاز دارد تا علت علائم شما را تعیین کند:
- سابقه پزشکی
- معاینه جسمی
- عکس‌برداری با اشعه ایکس
- آزمایش خون برای انواع التهابی آرتریت مانند آرتریت روماتوئید
هر چه زودتر بیماری آرتریت خود را بشناسید، می‌توانید زودتر درمان را شروع کرده، درد را کاهش دهید و تغییرات سالم در سبک زندگی خود ایجاد کنید.
درمان آرتریت زودرس
در تمام انواع آرتریت، تشخیص زودرس و درمان مناسب اهمیت زیادی دارد، زیرا می‌تواند از آسیب بیشتر به مفاصل جلوگیری کرده یا آن را کاهش دهد. افرادی که هر نوع آرتریت را زود تشخیص می‌دهند، می‌توانند از بدتر شدن بیماری خود در طول سال‌ها پیشگیری کنند.
روش‌های درمان آرتریت با شروع زودهنگام شامل موارد زیر است:
- فیزیوتراپی یا کاردرمانی: این نوع درمان‌ها بر کاهش درد، تمرینات تقویت و انعطاف‌پذیری، آموزش راه رفتن مستقل و استفاده از وسایل کمکی تمرکز دارند.
- داروها: داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) می‌توانند درد را کاهش دهند، برخی از انواع کورتیکواستروئیدها در دوره‌های تشدید علائم کمک‌کننده‌اند و داروهای تغییر‌دهنده روند بیماری (DMARDs) سیستم ایمنی بیش‌فعال بدن را سرکوب می‌کنند.
- جراحی: ترمیم تاندون‌هایی که به دلیل التهاب پاره شده‌اند می‌تواند عملکرد مفصل را بازگرداند.
- تغییر سبک زندگی: کاهش وزن یا حفظ وزن سالم می‌تواند فشار وارد بر مفاصل را کاهش دهد.
پیش‌آگهی
برای آرتریت‌های التهابی مانند آرتریت روماتوئید، آرتریت پسوریاتیک، آنکیلوزینگ اسپوندیلیت و لوپوس سیستمیک، درمان زودرس می‌تواند به طور چشمگیری علائم را کاهش داده و پیشرفت بیماری را کند کند. کنترل التهاب نه تنها باعث توقف تورم و درد مفاصل می‌شود، بلکه خطر عوارض قلبی را نیز کاهش می‌دهد.
تشخیص زودهنگام استئوآرتریت می‌تواند مفید باشد، به‌خصوص اگر علت‌های قابل پیشگیری وجود داشته باشد (مثلاً تجمع بیش از حد آهن در بدن – هموکروماتوز – یا عوامل سبک زندگی مانند چاقی که قابل اصلاح هستند). تحقیقات در زمینه درمان‌هایی برای تغییر روند طولانی‌مدت استئوآرتریت در حال انجام است، اما درمان‌های تغییر‌دهنده روند بیماری که توسط FDA تایید شده باشند، در حال حاضر موجود نیستند. جراحی تعویض مفاصل آسیب‌دیده گزینه درمانی رایجی است و گاهی انجام زودتر این جراحی، بسته به شرایط، می‌تواند نتایج بهتری به همراه داشته باشد.
برای موفقیت درمان زودرس استئوآرتریت، باید قبل از بروز آسیب مفصل، از دست دادن قابل توجه غضروف یا ناهماهنگی در مفاصل، بیماری شناسایی شود. انتظار برای اینکه آسیب‌های مفصل در عکس رادیولوژی دیده شود، دیر است، زیرا بسیاری از مشکلاتی که در رادیولوژی دیده می‌شوند قابل بازگشت نیستند.
داروها می‌توانند به کاهش ناراحتی ناشی از علائم کمک کنند و تغییرات در سبک زندگی می‌توانند فشار وارد بر مفاصل را کاهش داده و روند تخریب غضروف را کند کنند.
مقابله و کنار آمدن با آرتریت زودرس
تجربه علائم آرتریت در سنین پایین می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، اما راه‌هایی برای مقابله با آن و حفظ نگرش مثبت وجود دارد. تشکیل یک تیم حرفه‌ای شامل پزشک مراقبت‌های اولیه، روماتولوژیست (پزشکی که بیماری‌های مفصلی را درمان می‌کند) و فیزیوتراپیست یا کاردرمانگر می‌تواند به کند کردن پیشرفت بیماری کمک کند.
نکاتی برای مقابله با آرتریت با شروع زودرس عبارت‌اند از:
- با پزشک خود همکاری کنید تا بیماری‌تان کنترل شود و عوارض جانبی داروها به حداقل برسد.
- احساسات منفی را با مراقبت‌های جسمی و روحی کنترل کنید، مانند تمرینات ذهن-بدن، موسیقی و هنر درمانی، ورزش، رژیم غذایی سالم، ماساژ و تنظیم فعالیت‌ها.
- در فعالیت‌های اجتماعی شرکت کنید تا از احساس انزوا جلوگیری شود و فرصت‌هایی برای شادی و بازی پیدا کنید.
- به دنبال مشاوره حرفه‌ای یا گروه‌های حمایتی ویژه آرتریت باشید تا بتوانید درباره احساسات خود صحبت کنید و مهارت‌های مقابله‌ای بسازید.
پیامی از کلینیک درد افتخار
تجربه علائم آرتریت در سنین پایین می‌تواند ترسناک باشد. مهم است به یاد داشته باشید که هرچند این بیماری قابل درمان نیست، اما کارهای زیادی وجود دارد که می‌توانید انجام دهید تا سالم بمانید و از وخامت آن جلوگیری کنید.
گوش دادن به بدن و بررسی زودرس درد مفاصل می‌تواند از بروز عوارض نسخه‌های پیشرفته‌تر انواع مختلف آرتریت جلوگیری کند. در بسیاری از موارد، تشخیص و درمان زودهنگام می‌تواند پیشرفت بیماری را به تأخیر بیندازد و تأثیر آن را بر زندگی روزمره شما به حداقل برساند.
سؤالات متداول
