آرتروز، شایع‌ترین نوع آرتریت، با افزایش سن و فرسایش طبیعی مفاصل به وجود می‌آید. این بیماری که اغلب با عنوان آرتروز خفیف آغاز می‌شود، با درد و خشکی در مفاصل اصلی بدن مانند زانو، لگن و ستون فقرات خود را نشان می‌دهد. معمولا خشکی مفصل در صبح‌ها شدیدتر است، درحالیکه درد اغلب در شب و پس از استفاده از مفصل به اوج خود می‌رسد. این وضعیت در عکس‌های رادیولوژی (اشعه ایکس) به صورت کاهش فاصله بین استخوان‌ها و تشکیل زائده‌های استخوانی (خار استخوان) قابل مشاهده است.
این مقاله، پاسخی جامع به تمام سوالات شما درباره آرتروز خفیف است. از علت‌های بروز و علائم اصلی آن گرفته تا روش‌های تشخیص و درمان‌های نوین و موثر، همه را به زبانی ساده و کاربردی بررسی خواهیم کرد. همچنین، راهکارهایی برای مدیریت درد و جلوگیری از پیشرفت بیماری ارائه می‌دهیم تا کیفیت زندگی‌تان را بهبود بخشید.
آرتروز چیست؟
فهرست مطالب
آرتروز یا استئوآرتریت (OA) یک بیماری تخریبی مفصل است که باعث درد مزمن و خشکی مفاصل می‌شود.
این بیماری که به نام «آرتریت فرسایشی» نیز شناخته می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که بافت غضروفی در مفاصل به‌مرور از بین می‌رود و به‌تدریج وضعیت بدتر می‌شود. غضروف سطح انتهای استخوان‌ها را در مفاصل می‌پوشاند و نقش ضربه‌گیر و عامل محافظتی را ایفا مینماید.
استئوآرتریت میتواند هر مفصلی را درگیر کند، اما بیشترین شیوع آن در مفاصل زیر است:
- مفصل قاعده شست دست (CMC)
- ستون فقرات گردنی (گردن)
- مفاصل بین‌بندی انتهایی انگشتان (DIP)
- لگن
- زانوها
- ستون فقرات کمری (کمر)
- مفاصل کف‌دستی‌ـ‌بندی (MCP) در دست‌ها
- مچ دست
برای دسته‌بندی شدت آرتروز از «سیستم کلاسیفیکیشن کلگرن-لورنس» (Kellgren-Lawrence) استفاده می‌شود. این تقسیم‌بندی بر اساس تصاویر رادیولوژی مثل اشعه ایکس انجام می‌گیرد و درجات بیماری را مشخص می‌کند:
- درجه ۱: در آرتروز درجه ۱، اولین تغییر قابل مشاهده، شروع تشکیل برآمدگی‌های کوچک استخوانی به نام استئوفیت است. استئوفیت‌ها رشدهای غیرطبیعی استخوانی هستند که معمولا در محل اتصال استخوان‌ها به هم (داخل مفصل) ایجاد می‌شوند. این برآمدگی‌های استخوانی می‌توانند در اثر التهاب مفصل نیز به وجود آیند. زمانی که غضروف مفصل شروع به تخریب می‌کند، بدن برای جبران این از دست رفتن بافت، اقدام به ایجاد رشدهای نامنظم استخوانی در انتهای استخوان‌ها می‌کند. در بیشتر افراد مبتلا به آرتروز درجه ۱، هنوز هیچ‌گونه درد یا ناراحتی احساس نمی‌شود، چون میزان ساییدگی مفصل بسیار خفیف است.
- درجه ۲: آرتروز درجه ۲، مرحله‌ای «خفیف» از تخریب مفصل محسوب می‌شود در این مرحله اگر از مفصل عکس رادیولوژی گرفته شود، دیده می‌شود که خارهای استخوانی (استئوفیت‌ها) رشد بیشتری پیدا کرده‌اند. با این حال، غضروف هنوز وضعیت نسبتا سالمی دارد، یعنی فاصله‌ی بین استخوان‌ها طبیعی است و استخوان‌ها به هم ساییده نمی‌شوند. اما درست در همین مرحله است که بیماران ممکن است شروع به تجربه‌ی اولین علائم کنند؛ مثل درد بعد از پیاده‌روی یا دویدن طولانی، افزایش خشکی مفصل پس از چند ساعت بی‌تحرکی، و احساس حساسیت یا درد هنگام زانو زدن یا خم کردن زانو.
- درجه ۳: آرتروز درجه ۳ در دسته‌ی متوسط قرار می‌گیرد. در این مرحله، غضروف میان استخوان‌ها شروع به تخریب می‌کند و فاصله‌ی بین استخوان‌ها کمتر می‌شود. افرادی که دچار آرتروز درجه ۳ زانو هستند، معمولا به‌طور مکرر هنگام راه رفتن، دویدن، خم‌کردن زانو یا زانو زدن احساس درد می‌کنند. خشکی مفصل بعد از نشستن طولانی یا بلافاصله پس از بیدار شدن از خواب نیز شایع است. علاوه بر این، پس از فعالیت بدنی طولانی‌مدت، ورم مفصل هم میتواند بروز یابد.
- درجه ۴: آرتروز درجه ۴ به‌عنوان شدیدترین نوع آرتروز شناخته می‌شود. بعنوان مثال افراد مبتلا به آرتروز زانو در این مرحله از بیماری، هنگام راه رفتن یا حرکت دادن مفصل درگیر، درد و ناراحتی شدیدی را تجربه می‌کنند. علت آن هم کاهش چشمگیر فاصله‌ی مفصلی بین استخوان‌هاست. در این مرحله‌ی پیشرفته، بافت غضروفی تقریبا به‌طور کامل از بین رفته و مفصل سفت و غیرقابل حرکت می‌شود. هنگام این شرایط مایع مفصلی (سینوویال)، که نقش مهمی در کاهش اصطکاک بین اجزای متحرک مفصل دارد، به‌شدت کاهش می‌یابد و دیگر کارایی چندانی ندارد. در نتیجه استخوان‌ها به‌طور مستقیم روی هم ساییده می‌شوند. در این مرحله، علائمی مثل درد شدید زانو، محدودیت حرکتی و دشواری در انجام فعالیت‌های روزمره بروز خواهد یافت.
آرتروز خفیف (درجه ۲) اولین مرحله‌ای است که تغییرات واضح مفصلی روی عکس رادیولوژی قابل مشاهده می‌شوند. با شروع تخریب و ساییدگی غضروف، فاصله‌ی بین مفاصل کم می‌شود. این موضوع باعث افزایش اصطکاک و فشار بین استخوان‌ها شده و میتواند منجر به تشکیل خارهای استخوانی (استئوفیت) شود.
تنگ شدن فضای مفصل و تشکیل خارهای استخوانی از نشانه‌هایی است که در رادیولوژیِ آرتروز خفیف دیده می‌شود.
علائم آرتروز خفیف چیست؟
علائم آرتروز خفیف معمولا صبح‌ها، درست بعد از بیدار شدن و همچنین در پایان روز شدیدتر است. این علائم عبارتند از:
- درد مفصل که با استفاده بیشتر تشدید می‌شود و با استراحت کاهش پیدا می‌کند.
- خشکی مفصل که صبح‌ها یا بعد از یک دوره بی‌تحرکی شدیدتر است.
- ایجاد صداهایی مثل تق‌تق، سایش یا خش‌خش هنگام استفاده از مفصل.
- احساس شلی یا ناپایداری در مفصل.
- از دست دادن دامنه کامل حرکتی.
- ورم داخل یا اطراف مفصل، به‌ویژه بعد از استفاده طولانی.
- حساسیت و احساس درد در اطراف مفصل.
- _تغییر شکل مفصل و بزرگ شدن استخوان‌ها، مخصوصا در مفاصل کوچک‌تر.
خشکی مفصل در این مرحله معمولا حدود ۳۰ دقیقه در صبح طول می‌کشد و بعد از شروع حرکت و فعالیت روزانه به‌تدریج برطرف می‌گردد.
مقایسه آرتروز خفیف با مراحل دیگر: علائم آرتروز خفیف گاهی می‌توانند در فعالیت‌های روزمره اختلال ایجاد کنند، اما مثل آرتروز شدید، باعث درد ناتوان‌کننده نمی‌شوند. درد در این مرحله معمولا با مسکن‌های بدون نسخه، فیزیوتراپی و تغییر سبک زندگی قابل کنترل است. اما در مراحل متوسط و شدید، ممکن است نیاز به مداخلات جدی‌تر یا حتی جراحی وجود داشته باشد.
علت‌ها و عوامل آسیب زا
آرتروز خفیف اغلب به‌دلیل فرسایش و ساییدگی ناشی از افزایش سن در مفاصل به وجود می‌آید. هرکسی که به‌طور مکرر و طولانی‌مدت از مفاصلش استفاده کند، در معرض خطر ابتلا به این بیماری است؛ مثل:
- ورزشکاران
- نیروهای نظامی
- افرادی که شغل‌های سنگین و فیزیکی دارند
عواملی که می‌توانند خطر ابتلا به آرتروز خفیف یا پیشرفت علائم آن را افزایش دهند عبارتند از:
- افزایش سن
- عوامل ژنتیکی
- اضافه‌وزن یا چاقی
- سابقه ضربه یا آسیب مفصلی
- پایین بودن سطح فعالیت بدنی
تشخیص آرتروز خفیف چگونه است؟
آرتروز خفیف معمولا با استفاده از عکس رادیولوژی تشخیص داده می‌شود. پزشک عمومی یا پزشک خانواده معمولا اولین کسی است که هنگام بروز درد مفصلی به آنها مراجعه می‌کنید. آنها معمولا کارهای زیر را انجام می‌دهند:
- بررسی سوابق پزشکی، داروهای مصرفی و سایر مشکلات سلامت.
- پرس‌وجو درباره علائم و اینکه درد چگونه بر فعالیت‌های روزانه‌تان اثر گذاشته است.
- معاینه و حرکت دادن مفاصل برای ارزیابی وضعیت آنها.
پزشک ممکن است شما را برای بررسی و آزمایش‌های بیشتر به یک فیزیوتراپیست، روماتولوژیست یا پزشک ارتوپد ارجاع دهد.
علاوه بر رادیولوژی، آزمایش‌های دیگری هم برای تشخیص به‌کار می‌روند، از جمله:
آسپیراسیون مفصل: پس از بی‌حس‌کردن ناحیه، پزشک با سوزن مقداری از مایع مفصلی (سینوویال) را خارج می‌کند. این آزمایش میتواند عفونت، میزان گلبول‌های قرمز و سفید و وجود کریستال‌ها در مایع را نشان دهد. نتیجه این تست میتواند به تشخیص سایر بیماری‌ها یا انواع دیگر آرتریت نیز کمک برساند.
ام‌آر‌آی: ام‌آر‌آی تصویر دقیق‌تری از غضروف و بافت نرم ارائه می‌دهد و میتواند آسیب و التهاب مفصل را بهتر نشان دهد.
درمان آرتروز خفیف چگونه است؟
روش‌های مختلفی برای کنترل علائم آرتروز خفیف وجود دارد. بر اساس پژوهش‌های بالینی، کالج روماتولوژی آمریکا این مداخلات را برای مدیریت علائم توصیه می‌کند:
- ورزش و فیزیوتراپی برای بهبود تحرک مفصل، افزایش دامنه حرکت و تقویت عضلات.
- کاهش وزن برای کم کردن فشار روی مفاصل، به‌ویژه مفاصلی که وزن بدن را تحمل می‌کنند مثل زانو و لگن.
- تغییر در فعالیت‌های روزمره برای کاهش فشار روی مفاصل دردناک.
- استفاده از کمپرس سرد برای کاهش ورم و التهاب یا گرمای مرطوب برای کاهش خشکی مفصل و عضلات.
علاوه بر تغییر سبک زندگی، پزشک ممکن است داروها یا ابزارهای کمکی نیز برای کاهش علائم پیشنهاد کند، از جمله:
- بریس‌های مخصوص زانو یا شست برای حمایت از مفاصل و کاهش درد در فعالیت‌های روزانه.
- داروهای خوراکی ضدالتهاب غیراستروئیدی مثل ایبوپروفن یا ناپروکسن برای تسکین درد و کاهش التهاب.
- داروهای موضعی ضدالتهاب برای کاهش سیگنال‌های درد، مخصوصا در آرتروز دست و زانو.
- تزریق کورتون داخل مفصل برای کاهش درد و التهاب.
- تزریق ژل داخل زانو (ویسکوساپلمنتیشن).
- بلاک عصب ژنیکولار.
- پی آر پی یا تزریق پلاسمای غنی از پلاکت.
- سلول درمانی آرتروز
- اگزوزوم تراپی زانو
زندگی با آرتروز خفیف
اگر آرتروز درمان نشود به‌مرور زمان میتواند بدتر شود. در حال حاضر درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، اما در صورت تشخیص زودهنگام، می‌توان با درمان‌های مناسب علائم را کنترل و روند پیشرفت و تخریب مفصل را کند کرد.
تغییر در سبک زندگی میتواند از پیشرفت آرتروز خفیف به مراحل متوسط یا حتی شدید جلوگیری کند. این تغییرات شامل موارد زیر است:
- کاهش وزن برای کم کردن فشار روی مفاصل.
- انجام منظم ورزش برای کاهش درد و خشکی و تقویت عضلات اطراف مفصل‌های درگیر.
- محافظت از مفاصل برای جلوگیری از استفاده بیش از حد.
- استراحت دادن به مفصل‌ها هنگام التهاب یا درد.
جمع بندی
آرتروز خفیف زمانی رخ می‌دهد که غضروف مفصل در اثر ساییدگی و استفاده زیاد شروع به تخریب می‌کند. این وضعیت باعث درد و خشکی مفصل می‌شود که اگر درمان نشود، به‌مرور شدیدتر خواهد شد.
در این مرحله، خشکی مفصل معمولا صبح‌ها شدیدتر است اما حدود ۳۰ دقیقه بعد از برخاستن از خواب از بین می‌رود. در مقابل، درد مفصل معمولا در پایان روز یا پس از استفاده سنگین از مفصل بیشتر می‌شود.
تشخیص آرتروز با عکس رادیولوژی انجام می‌شود. آرتروز خفیف دومین مرحله بیماری است، اما اولین مرحله‌ای است که در رادیولوژی به‌وضوح دیده می‌شود. درمان این عارضه معمولا شامل فیزیوتراپی برای تقویت عضلات اطراف مفصل و بهبود دامنه حرکتی است. علائم آرتروز خفیف اغلب با داروهای ضدالتهاب بدون نسخه، گرما یا سرما درمانی کنترل می‌شوند. علاوه بر این، کاهش وزن و انجام حرکات ورزشی سبک روزانه میتواند در کاهش درد و جلوگیری از آسیب بیشتر مؤثر باشد.
آرتروز زندگی شما را مختل کرده است؟
در کلینیک فوق تخصصی درد افتخار، ما به شما کمک می‌کنیم تا با استفاده از جدیدترین و موثرترین روش‌ها، با آرتروز خداحافظی کنید. سلول درمانی آرتروز و اگزوزوم تراپی زانو، دو روش پیشرفته‌ای هستند که نتایج قابل توجهی در کاهش درد و بهبود عملکرد مفاصل به همراه داشته‌اند. این درمان‌ها، بهترین جایگزین برای جراحی، به‌ویژه در موارد خفیف تا متوسط آرتروز محسوب می‌شوند.
همین حالا برای کسب اطلاعات بیشتر و تعیین وقت مشاوره با ما تماس بگیرید و قدمی بزرگ برای بازگشت به زندگی بدون درد بردارید.
